Limburgse geschiedenisles
Boternacht – Nico Keuning – Atlas Contact – 220 blz.
De Noord-Hollandse Jaap Bommer is werkzaam als “grenskommie” aan de Duits/Nederlandse grens, vlak na de Tweede Wereldoorlog. Zijn jonge vrouw Anna is met hem mee verhuisd naar het plaatsje Elten, waar ook de kinderen worden geboren. In 1949 wordt het Duitse Elten geannexeerd door Nederland, als boetedoening voor geleden schade in de oorlog. Als 15 jaar later de grens weer terug schuift, en Elten weer Duits wordt, wordt er de nacht voor de grensverschuiving voor miljoenen aan boter gesmokkeld, omdat er deze dag geen invoerrechten betaald hoeven te worden. Deze nacht wordt daarom dan ook de “boternacht” genoemd.
In hetzelfde gebouw als waar Jaap en Anna wonen, woont ook de Duitse weduwe Helga. Jaap wordt verliefd, en krijgt een kortstondige relatie met haar. Dit brengt gecompliceerde gebeurtenissen met zich mee, maar uiteindelijk kiest hij ervoor bij Anna te blijven. Na jaren gaan ze weer terug naar hun geboorteplaats in Noord-Holland, maar Jaap moet de rest van zijn leven met een groot geheim rondlopen.
Deze familiegeschiedenis is op ware feiten gebaseerd, de vader van de auteur stond model voor Jaap Bommer. Er is veel research voor gedaan en er worden erg veel geschiedenisfeiten beschreven. Ik heb nooit geweten dat Elten geannexeerd is geweest door Nederland en ik vond het erg leuk om dat te leren. Af en toe komen er teveel geschiedkundige uiteenzettingen in voor, die ik meestal aan me voorbij liet gaan. Echter, de meeste feiten waren erg interessant en leuk. Zoals een grensregel, dat document Model O twee cent kostte. De meeste Amerikanen die de grens over kwamen, hadden geen wisselgeld en werden omslachtig eerst naar een wisselkantoor gestuurd, wat weer veel extra werk met zich meebracht:
“Dat gaan we anders doen,” stelde Heesakkers voor. “Buiten het zicht van de ontvanger. Af en toe verwijzen wij er een naar het wisselkantoor en laten hem een gulden betalen. Die gasten hebben toch geld zat. Ze weten het verschil niet eens tussen een gulden en een cent. Betaalt er één een gulden, dan heeft ie voor negenenveertig landgenoten betaald. De ontvanger krijgt zijn formulieren en het bespaart ons een berg werk. Ik geef wel een seintje als het tijd wordt een Amerikaan op te lichten voor achtennegentig cent.”
Het leven van Jaap wordt afgewisseld met de belevenissen van de auteur, die op zoek gaat naar het verleden van zijn vader. Dit maakt het verhaal nog authentieker.
De liefdesperikelen van Jaap met Anna en Helga beslaan niet het grootste gedeelte van het verhaal, maar zijn wel belangrijk voor alle ontwikkelingen in het leven van alle hoofdpersonen. Om het verhaal nou een liefdesverhaal te noemen, gaat mij een beetje ver.
Wie graag familieverhalen leest, maar ook van geschiedenis houdt, zal zeker genieten van dit boek.
