Meisje in een Jappenkamp

De laatste reis van Garoeda – Robin Raven – Uitgeverij Omniboek – 240 blz.

Robin Raven is een voormalig leraar die sinds 2011 fulltime schrijver is. Hij publiceerde al acht kinderboeken waaronder De Vloek van Pak en De strijd in het regenwoud. Net als zijn voorgaande boeken speelt ook De laatste reis van Garoeda zich af in Nederlands-Indië en het is gebaseerd op waargebeurde feiten. De vader van Raven is geboren op Java en zijn moeder is een planters dochter op het voormalig Celebes.

Meiske woont samen met haar broer Jan en haar vader (paatje) en moeder (mammie) in Bandoeng in Nederlands-Indië. Het is het jaar 1942 als ook daar de Tweede Wereldoorlog losbarst. Paatje en Jan worden afgevoerd naar een onbekende bestemming en Meiske en mammie komen in een Jappenkamp terecht.

Meiske heeft steun aan een beeldje dat ze van Jan gekregen heeft op haar verjaardag. Het is een afbeelding van de god Garoeda. ” ‘Garoeda vliegt overal naartoe waar moeilijkheden zijn,’ legde Meiske uit. ‘Op zijn rug zit Visjnoe, die strooit met bliksem stralen. Samen zijn ze onverslaanbaar.’ ” Ook heeft Meiske een vriendje gevonden, Boetje, en samen proberen ze het kamp te overleven.

Het boek bestaat uit twee delen. In deel één lezen we wat er gebeurt in het Jappenkamp. In deel twee springt het verhaal naar 1945 als de Tweede Wereldoorlog ten einde komt. Het leed is echter niet geleden, want dan begint de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Omdat de ouders van Meiske Nederlanders zijn die in Nederlands-Indië werkten, zijn zij hun leven niet meer zeker en moeten ze op de vlucht. Wie is Boetje eigenlijk? Zullen mammie en Meiske paatje en Jan weer terugzien?

In het eerste hoofdstuk wordt al direct duidelijk dat het verhaal zich niet in Nederland afspeelt. “Nenek is een tijdloze verschijning. Ze spreekt geen Nederlands, maar ook geen Maleis, Soendanees of andere talen die alleen inlanders kennen.” Ook de beschrijvingen van de omgeving geven veel prijs over het mooie Indonesische landschap.

In het boek komen veel Indonesische woorden voor. Achterin is dan ook een verklarende woordenlijst opgenomen. Deze is echter nauwelijks nodig, aangezien het in de tekst al duidelijk is wat er wordt bedoeld. De ouders van Meiske, vooral paatje, hebben het een beetje hoog in hun bol. Dat merk je aan de manier waarop ze met de bedienden omgaan. Anno 2020 zou dit zwaar racistisch zijn geweest. Het mooie is dat Meiske zich hier niks van aantrekt en gewoon bevriend is met de inlanders, net zoals haar broer Jan. Ook Multatuli komt nog ter sprake, om ook de politieke situatie te benadrukken.

Ik ben er niet helemaal achter voor welke leeftijd dit boek bedoeld is. In het eerste deel is meiske elf jaar. Het tweede deel speelt zich drie jaar later af waar Meiske dus veertien jaar is. Er komen veel gruwelijke scènes voor zoals dode mensen die op elkaar gestapeld in een tent liggen in het Jappenkamp. Dit wordt erg beeldend beschreven en ik vraag mij af of dit wel voor kinderen bestemd is. Echter geeft het ook wel de werkelijkheid weer; zo was het nu eenmaal in deze tijd, mooier kun je het niet maken.

Ook in het tweede deel tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië ontkom je niet aan de gruwelijkheden. “Ook liggen er gewonde mensen langs de kant van de weg, apathisch voor zich uit starend, schuimbekkend of smekend om genade. Ampoen. Ampoen, Ampoen. Hier en daar hangen blote mensen aan een boom ondersteboven.”

Gelukkig is het boek niet één en al ellende. Meiske is een vroegwijs en lief meisje dat al op jonge leeftijd volwassen moest worden. De wijze lessen van haar inlandse vrienden helpen haar hierbij. Zo weet ze de hoop te behouden en met behulp van Boetje en haar diepe geloof in Garoeda weet ze de oorlog en de onafhankelijkheidsstrijd te doorstaan.

De laatste reis van Garoeda is een prachtig, sfeervol boek dat heel goed de geschiedenis weergeeft van het voormalig Nederlands-Indië en de onafhankelijkheidsstrijd, gezien door de ogen van een jong meisje. Op vijftien augustus 2020 was het precies 75 jaar geleden dat Indonesië werd bevrijd van de Japanners, het is dus weer zeer actueel en ook nog eens gebaseerd op waargebeurde feiten uit de familiegeschiedenis van de schrijver. Het boek is ook uitermate geschikt voor volwassenen, zodat zij deze geschiedenisles weer even op kunnen halen.

Erica Ganzevles