Novelle met rake zinnen
Twintig minuten – Chaja Polak – Atlas Contact – 107 blz.
Een novelle die het verdient in één ruk uitgelezen te worden, want dan blijf je helemaal in de sfeer die Chaja Polak met prachtig rake zinnen weet neer te zetten. Ondraaglijk altijd aanwezig verdriet en schuldgevoel onder het craquelé van een schijnbaar normaal leven.
Het verhaal is snel verteld, Noria leeft en herleeft dat ene moment in Auschwitz dat haar dochter naar de rij van de gaskamers moest en zijzelf naar die van de werkploegen. Eeuwig verwijt dat ze haar dochter niet is achterna gegaan, zoals een andere moeder wel deed. Haar leven is bij dat hartverscheurende moment blijven hangen.
Hertrouwd na de oorlog, een nieuw kind, een zorgzame man. Maar dat ene moment is alles. Ze wil haar inmiddels volwassen tweede dochter en daarna haar tweede man dat vertellen wat altijd verzwegen is. Het verhaal is een aanloop naar dat gesprek met voortdurende aanwezigheid van dat ene moment. De voortdurende herhaling van dat moment in Auschwitz maakt het verhaal sterk, maakt het invoelbaar, maakt het pijnlijke van de stilstaande tijd tot de kwelling die het is.
Natuurlijk zijn er lichtere momenten in het verhaal, maar ze staan allemaal ten dienste van het grote dat zolang onzegbaar is geweest. Ten dienste van de verademing die het gesprek zal moeten zijn, een gesprek dat Noria eindeloos in haar hoofd heeft voorbereid, van buiten heeft geleerd, een gesprek dat zal plaatsvinden na het moment waarop het boek eindigt, na die laatste zin:
“Ze wordt zwaar en loom in mijn armen en ik voel haar gezicht in mijn hals, haar koude lippen, haar koude neus, ik ondersteun haar, ik moet haar bijna dragen, ik zeg: Liefje, er is iets dat ik je vertellen moet.””
Niet eerder heb ik het verlies van een kind, onder welke omstandigheid dan ook, zo schrijnend mooi verwoord gezien.
