Prachtige historische roman
De blauwe bloem – Penelope Fitzgerald – Vertaling: Johannes Jonkers – Karmijn – 247 blz.
De blauwe bloem heeft Penelope Fitzgerald gebaseerd op het leven van Friedrich(Fritz) von Hardenberg, die bekend is geworden als dichter, onder de naam Novalis. Voor dit boek bestudeerde Fitzgerald zijn nagelaten brieven en dagboeken. Fritz von Hardenberg is tweeëntwintig jaar als hij verliefd wordt op de twaalfjarige Sophie von Kühn. Zij is een tamelijk leeghoofdig meisje, maar dat deert Fritz niet. Hij vraagt toestemming aan haar ouders om met haar te trouwen en die vinden het goed.
Haar stiefvader zegt: “’Ze is voorlopig nog te jong om te trouwen. Ik weet niet eens of haar perioden al regelmatig zijn. Tegen de tijd dat ze vijftien is, vinden we wel een oplossing.’”
Fritz’ ouders weten intussen van niets, maar andere familieleden en vrienden wel. Ze begrijpen er niets van en vooral zijn broer Erasmus gaat ver in zijn pogingen om Fritz aan zijn verstand te peuteren dat hij bij zinnen moet komen.
Maar de liefde van Fritz voor Sophie maakt hem blind. Hoewel anderen vinden dat ze helemaal niet zo knap is en ook nogal dom en dus zijn gelijke niet is, wil hij daarvan niets weten. Hij vindt haar prachtig en vergelijkt haar uiterlijk met een zelfportret van Raphaël. Verder ziet niemand dat. Ze schrijven elkaar brieven en die van Sophie zijn heel kort, omdat haar woordenschat beperkt is.
De titel van het boek is ontleend aan een verhaal waar Fritz von Hardenberg aan begonnen is, De blauwe bloem. Hij heeft alleen nog het begin en leest dat aan diverse mensen voor o.a. aan Sophie en haar oudere zus, maar zij snappen er niet veel van.
Zijn vader, die zoutmijnen beheert, heeft Fritz, die thuis moet raken in dat vak, ondergebracht bij Kreisamtmann Coelestin Just uit Tennstedt. Just is kortgeleden, op latere leeftijd nog getrouwd met de professorsweduwe Rahel, maar is lang verzorgd door zijn nicht Karoline Just. Karoline is eind twintig, woont nog steeds in het huis van Coelestin en zij bouwt een goede band op met Fritz, nog voordat hij Sophie ontmoet. Als lezer denk je, en hoop je dat het wat wordt tussen Karoline en Fritz, maar Fritz heeft niet in de gaten hoe hij Karoline kwetst door een relatie aan te gaan met Sophie. Karoline krijgt gelukkig wel steun van Fritz’ broer Erasmus totdat die nota bene ook verliefd wordt op Sophie.
De blauwe bloem verwijst naar de zoektocht naar het volmaakte, het unieke. Sophie is voor Fritz het voorbeeld van een blauwe bloem. Hij noemt haar ook mijn Filosofie.
Penelope Fitzgerald heeft niet alleen de stukken die bekend zijn over Von Hardenberg bestudeerd, maar zeker ook de manier waarop er in die tijd in Duitsland werd geleefd. Door het hele boek heen heeft ze die kennis vervlochten, zonder dat je het idee hebt dat je een geschiedenislesje krijgt voorgeschoteld.
Het is heel bewonderenswaardig hoe geloofwaardig en pakkend Penelope Fitzgerald het leven van Fritz von Hardenberg en zijn familie in het Duitsland aan het eind van de achttiende eeuw heeft opgeschreven. Het boek werd in 1995 natuurlijk niet voor niets door de Britse kranten uitgeroepen tot boek van het jaar. In de Verenigde Staten won het in dat jaar de National Book Critics Award. Voor iedereen die van historische romans houdt, is De blauwe bloem een boek dat niet in je verzameling mag ontbreken.
