Prachtige verbinding tussen fictie en non-fictie
De hele misjpoge – Juliette Goudeket – Amphora Books – 474 blz.
Hoe vat je elf generaties van een Joods-Amsterdamse familie samen in een historische roman? Want de hele misjpoge, de hele familie, is veel meer dan een historische roman over de bewoners van de oude ‘Hoek’, het huidige Waterlooplein, dat toen een kunstmatig aangelegd eiland (Vlooyenburg) in de Amstel was, net buiten de toenmalige Amsterdamse stadsmuren. Dat er op het eiland steeds meer synagogen werden gebouwd leidde ertoe dat er voornamelijk Joden woonden. Tijdens de pestepidemie van 1663 werden zij, juist door die isolatie, in eerste instantie gespaard. Omdat Amsterdam in die tijd echter een smerige stad was vol ongedierte en ratten kon het niet uitblijven dat deze dieren de ziekte toch naar de eilanden bracht.
Ook de vrolijke familie Kats krijgt met verlies te maken, de ouders en broer van Yozek Kats (die later Rooie Rabbi genoemd zal worden) raken besmet en overlijden. Yozek blijft achter en van vrolijkheid is dan weinig te merken. En al helemaal niet wanneer hij het opneemt voor Baruch Spinoza die net uit de Sefardische synagoge is verstoten. Diezelfde Spinoza zou later een wereldberoemd filosoof worden.
Met Rooie Rabbi heeft de auteur meteen een personage van formaat neergezet. Een personage dat, terecht, een breed podium krijgt. Voordat Rooie Rabbi trouwt, gedraagt hij zich niet direct als rabbijn, hij drinkt, handelt op de zwarte markt, bezoekt illegale bijeenkomsten en in de ruigste buurten van de stad ‘slaat’ hij zijn mannetje.
Dan ontmoet hij Kwámè Arko Nyaméky (roepnaam Arko), het liefdeskind van een Nederlandse zeeman en een Afrikaanse prinses. Hoewel de Hoek een perfecte plaats lijkt voor Joden, mogen ze ook in Amsterdam (net als in het buitenland) geen lid worden van gilden, waardoor ze geen beroep kunnen uitoefenen. En omdat Arko een onwettige zoon is, mag ook hij geen lid worden van een gilde. Noodgedwongen wenden de twee mannen, die al snel vrienden worden, zich tot de zwarte markt, soms zelfs met list en bedrog. Binnen korte tijd verdienen de vrienden een klein kapitaal.
Ondertussen heeft Yozek zijn oog laten vallen op een mooie matsesverkoopster, Shifra, uit verlegenheid durft hij echter geen avances te maken. Tot blijkt dat Arko Shifra goed kent. Yozek en Shifra trouwen, Yozek legt zich toe op zijn werk als rabbijn, ze krijgen kinderen en kleinkinderen en ook daar weet Juliette Goudeket moeiteloos over te vertellen, bijna alsof ze er zelf bij is geweest.
Het knappe aan deze historische roman is dat je als lezer ongemerkt heel wat opsteekt over de geschiedenis van Nederland, bijna zijdelings komen de 80 jarige oorlog, pestepidemieën, racisme, burgerrechten voor Joden en Napoleon ter sprake. En meer in het bijzonder hoe dit alles is ervaren door deze elf generaties uit één familie. Leden uit deze familie vertrokken naar de nieuwe wereld (New York), wat in die tijd betekende dat je elkaar nooit meer terugzag.
Met De hele misjpoge weet Juliette in een prettige, toegankelijke schrijfstijl een prachtige verbinding tussen fictie en non-fictie te leggen. Zo’n realistische verbinding waarbij jij als lezer je afvraagt wat er waar en minder waar zou zijn. Natuurlijk, de auteur heeft alle data en feiten uit archieven en politierapporten gehaald, maar het verhaal rondom die feiten is voor het grootste deel voortgekomen uit haar eigen fantasie. En toch, en toch… het is helemaal niet onwaarschijnlijk dat het gegaan is zoals zij beschreven heeft.
Ik heb genoten van De hele misjpoge en vooral van Rooie Robbi. Ik hoop dat Juliette Goudeket ooit nog eens een hele roman aan hem zal besteden.
Boek bestellen!
