Ruige mannen in de buitenlucht
Het dak op. De reis van een rietdekker – Tom Allan – Vertaling: Pon Ruiter en Annemie de Vries – Murrow – 300 blz.
Toen ik dit boek in handen kreeg, moest ik meteen denken aan onze bekendste rietdekker, Rinus Spruit. In zijn roman De rietdekker verhaalt hij over zijn vader en andere familieleden en ook over hemzelf als rietdekker in Zeeland. Het is een vermakelijk boek, maar Spruit vertelt ons weinig over de techniek van het rietdekken zelf. Tom Allan doet dat wel. Hij gaat in op de bijzondere vaardigheden, ingebed in zijn persoonlijke ervaringen met het rietdekkersvak en dan niet alleen in Groot-Brittannië, maar Allan neemt ons de hele wereld over.
De Schot Tom Allan werkte in de verkoop bij een grote uitgeverij. Het kantoorwerk beviel hem niet en na een jaar of vijf ging hij op zoek naar een nieuwe uitdaging. Wat dat zou worden wist hij niet. Hij nam ontslag en een nieuwe baan had hij nog niet. Dapper vonden zijn collega’s bij de uitgeverij het. Hij leefde een tijdje van wat los werk. Eerst voor particulieren, maar al snel voor The National Trust, een organisatie die natuur, schoonheid en geschiedenis voor iedereen in Groot-Brittannië, wil behouden. Het was veel buitenwerk aan hekken, afscheidingen en het terugsnoeien van beplanting. Tot een van de rangers van de organisatie hem vroeg of hij wel eens aan rietdekken had gedacht.
‘Ik had echt nog nooit aan rietdekken gedacht. Ik had eigenlijk nog nooit echt naar de rieten daken gekeken waar ik elke dag in Devon langskwam, en me er nooit rekenschap van gegeven dat ik in het graafschap met de meeste rieten daken van het land woonde.’
The National Trust zet zich ook in om de originele Engelse cottages met rieten daken in stand te houden. Eigenaren die erover denken om de veel duurzamere dakpannen te gaan gebruiken, worden overgehaald om, met subsidie, hun dak opnieuw met riet te laten dekken.
Tom Allan is eind twintig als hij in de leer gaat bij een paar rietdekkers, Alan Prince en Lars Blackwell. Het is zwaar werk en drie maanden lang maakt hij alleen bundels van het riet. Dan mag hij eindelijk een keer proberen om wat riet op een dak te leggen. Het resultaat is niet goed genoeg en de mannen laten hem daarna weer bundelen. Na een jaar begint hij opnieuw en langzaam krijgt hij het dekken onder de knie.
Riet wordt over de hele wereld gebruikt als dakbedekking en hoewel er geen contact is tussen de rietdekkers uit de verschillende landen, lijken de technieken allemaal erg op elkaar. Rietdekken is een vak dat al vijfduizend jaar wordt uitgeoefend en alle technieken worden mondeling overgebracht.
Het is geen vak als loodgieter, timmerman of metselaar dat je op een technische opleiding kunt leren. Het vak wordt overgebracht door te kijken en te proberen. Onderschat het niet, want er komt heel wat bij kijken. Tom Allan krijgt het langzaamaan onder de knie. Bijvoorbeeld de afwerking bij dakkapellen en de nok van het dak is echt een techniek die heel wat vaardigheid vereist. Er bestaat één boek over rietdekken, The Thatcher’s Craft uit 1961, dat nog steeds het enige gezaghebbende boek is over de technieken van het rietdekken.
Tom Allan bespreekt nog meer dakbedekkingen, want voordat dakpannen gemeengoed werden, gebruikten volkeren over de hele wereld allerlei natuurlijke materialen om hun daken mee te bedekken. Helmgras, plaggen, stro en zeegras zijn daar voorbeelden van. In zeventien hoofdstukken reist Allan van Schotland, via Europa (ook Nederland) naar het verre Japan waar bijzondere gebouwen en tempels ook met riet zijn bedekt. Daar is zelfs een speciale organisatie, de Japanse Culturele Rietdekkersassociatie, die ervoor zorgt dat oude gebouwen die met riet zijn bedekt ook weer in de oorspronkelijke staat worden hersteld. Want rieten daken zijn mooi, maar ze slijten wel sneller dan met pannen belegde daken.
Tom Allan werkte bij de uitgeverij in de verkoop en had dus geen schrijfervaring. Dat is aan dit boek niet te merken, want hij weet alles op een aanstekelijke manier te beschrijven. Het dak op. De reis van een rietdekker is een boeiend boek om te lezen en niet alleen voor hen die in bouwtechnieken geïnteresseerd zijn. Een speciaal compliment voor de vertalers Pon Ruiter en Annemie de Vries die het niet makkelijk zullen hebben gehad om alle specifieke uitdrukkingen die de Britten bij het rietdekken gebruiken, te vertalen naar het Nederlands.
Boek bestellen!
