Schaamte en trots

De leeuw en zijn hemd – Nelleke Noordervliet – CPNB – 63 blz.

De leeuw en zijn hemdIn de proloog van De leeuw en zijn hemd vertelt Nelleke Noordervliet over de gemengde gevoelens die ze heeft als ze in het buitenland wordt herkend als Nederlandse. Het liefst blijft ze ver van andere Nederlandse toeristen, hoewel die zich niet lomper gedragen dan Engelse of Russische massatoeristen. Maar voor buitenstaanders gelden andere maatstaven, nuanceringen zijn er niet als ze een Nederlander tegenkomen. Ongewild krijgen we het etiket opgeplakt van traag, bot en drankzuchtig.

Op de Antillen worden we weer anders bekeken. Daar zijn we de slavendrijvers, de mensenhandelaars die als laatsten ter wereld de slavernij afschaften, omdat die zo profijtelijk was.
Noordervliet stapt in een tijdmachine en reist als verslaggever door verschillende tijden in Holland; de Gouden Eeuw, De Bataafse Republiek, het eind van de negentiende eeuw en het heden. Ze interviewt voornamelijk mannen over de economische en politieke toestand in ons land. Ze wordt heen en weer geslingerd tussen gevoelens van schaamte en trots.
Ja, we zijn als klein landje ooit de machtigste natie ter wereld geweest en dat was een grootse prestatie. Maar wie stonden er aan de basis van dit succes? De heren 17 van de VOC, de eerste multinational met een eigen vloot en een eigen leger om de belangen te verdedigen. Uitbuiters waren die heren. Landen en volken werden geknecht om ons welvaart te brengen. Nu kijken we daar misschien met schaamte naar, maar in de zeventiende eeuw golden andere wetten. Humanisme en menselijk mededogen waren geen algemeen geldende waarden. Als Nederland zijn kansen niet had gegrepen, had een ander land dat wel gedaan.

Noordervliet rakelt het geval Jan Pieterszoon Coen weer eens op. Held of moordenaar? Nu kijken we tegen hem aan als een wrede onderdrukker, maar toen behartigde hij onze handelsbelangen en als daarvoor dorpen met inlanders moesten worden uitgeroeid, dan deed hij dat. Een gesprek aan de onderhandelingstafel zat er niet in. Had Coen moeten zeggen: ‘Jongens, dit wordt me te bloederig. We stoppen ermee?’ De inlanders hadden hun krissen gegrepen en zijn kop eraf gehakt.
Het was een tijd dat mensenlevens, ook die van Hollanders, amper telden. Neem het leven van zeelieden. Met honderden tegelijk gingen ze aan boord van de zeilschepen en als je een zeereis overleefde had je geluk. Bij bosjes gingen ze dood aan allerlei ontberingen, voedsel- en vitaminetekorten, kou en strijd. In een dergelijke tijd telde het leven van een ‘heidense’ inlander natuurlijk helemaal niet. Het was ’the survival of the fittest’ en de Hollanders waren destijds ’the fittest’.

De botte kooplieden met hun calvinistische geloof hebben De Gouden Eeuw bewerkstelligd. Zij waren de bankiers en CEO’s van toen. Ze gaven zichzelf grote bonussen en toelages, maar het hele land profiteerde ervan. Moeten we ons ervoor schamen of trots zijn? Lang waren we alleen maar trots, maar de schaamte wint steeds meer terrein. Die indruk krijg ik zeker na lezing van deze essaybundel van Nelleke Noordervliet.

Pieter Feller

Andere recensies

Peer – Mohana van den Kroonenberg – Illustraties: Karst-Janneke Rogaar – Querido – 104 blz. Dit is het vierde boek van Mohana van den Kroonenberg dat ik gelezen heb en ik moet eerlijk zeggen dat ik ze alle vier geweldig vind. Ze hebben allemaal...
Lees verder Categorie: Kinderboeken
| Reageer!
Jheronimus Bosch en de Lieve-Vrouwe-broederschapskapel – Loes Scholten – Walburgpers – 275 blz. De wereldberoemde kunstschilder Jheronimus Bosch is overleden in het jaar 1516. Vijfhonderd jaar later wordt er een databank, BoschDoc, met bronmateriaal, veelal eigentijds, over de schilder zelf, zijn werken en zijn...
Lees verder Categorie: Kunst & Cultuur
| Reageer!
Hoop – Paus Franciscus – Ambo-Anthos – 380 blz. De hoopvolle titel geeft al aan dat de paus een optimist is. Zijn optimisme, en dat is niet vreemd voor een gelovig man, is vooral gestoeld op Bijbelteksten. “De ‘dag van Jahwe’, zoals beschreven door...
Lees verder Categorie: Biografie & Autobiografie
| Reageer!