Schitterende, ontroerende fabel

Vos 8. Een furhaal – George Saunders – Vertaling: Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes – De Geus – 53 blz.

“Beste leezur,
Allureerst wil ik zegge sorrie as ik woorde furkeert spel. Ik ben un Vos! En kan dus niet zondur faute sgrijfe of spelle.”

Zo begint het boekje waarin Vos 8 zijn belevenissen vertelt. Dat is even wennen! Gewoonlijk hebben we van alles aan te merken op fouten in de spelling en grammatica, maar die zijn nu juist een bewust onderdeel van het verhaal. Vos 8 heeft “Mens” geleerd door het luisteren onder het raam naar een moeder die haar kinderen voorleest. Ook heeft hij steelse blikken op de voorleesboeken geworpen en zo enigszins leren schrijven. Zijn taal is dus bijna volledig fonetisch. Dat is nu net de charme. De lezer zal zich nu veel beter in Vos 8 kunnen inleven, dan wanneer hij correct zou spreken.

Hier past meteen een groot compliment aan de vertalers, of eigenlijk moet ik zeggen: hertalers. Letterlijke vertaling is niet mogelijk, maar het idee van Saunders moet wel overeind blijven en daar zijn de heren zeer goed in geslaagd. Ook het ritme in de zinnen, o.a. bereikt door het gebruik van de dubbele punt is keurig behouden. Ze hebben dan ook de nodige ervaring: Ze vertaalden alle liedjes van The Beatles en Bob Dylan, aria’s van Wagner, poëzie en nog veel meer. Om eerlijk te zijn, vind ik deze hertaling beter dan het origineel in het Engels, dat ik ook las.

Vos 8 is een slim vosje (beslist niet sluw, zoals hij zelf zegt), maar wel naïef. Hoe kan het anders als je tot nu toe alleen met de mensen hebt kennisgemaakt bij het voorlezen van kinderboeken! Nu gebeurt er is heel vervelends: het leefgebied van Vos 8 en zijn groep, onder supervisie van “Groote Lijdur, Vos 28”, moet plaatsmaken voor het winkelcentrum ‘VosZichtSteate’. De vossen hebben niet genoeg te eten, vermageren en enkelen gaan er zelfs dood. Ten einde raad gaat Vos 8 met zijn vriend Vos 7 naar het winkelcentrum om daar naar voedsel te zoeken. Dan gebeurt er iets ergs met Vos 7. Er rest Vos 8 niets anders over dan te vluchten. Hij sluit zich, ver weg, aan bij een andere groep en doet weinig anders dan somberen. Dan raakt hij verliefd op “Vos KleinNeusje/Beide Hand+Grappug” en ze verwachten gezinsuitbreiding, “Beej Bietjes”. Nu is het tijd voor Vos 8 om zijn frustraties achter zich te laten. Hij schrijft een brief aan de “Mense”, die als volgt eindigt:
As een simpulle Vos jullie Mense een tip mag geeve? Zo undur hants weettik dat jullie Mense wille dat je Furhaale goet afloope, prebeer dan een beetje aardugger te sein.”

Ik zie het verhaal van Vos 8 als een spiegel van onze eigen wereld vertolkt door onze kleine roodharige viervoeters, maar Saunders weet te vermijden dat hij te moralistisch wordt. Gaat het om het milieu? Gaat het om ontbossing en natuurlijke hulpbronnen? Consumentisme? Verwaarlozing van dierenwelzijn? Of gaat het over liefde, en bestaan, en geluk, en leven in het moment? De brille van de tekst is dat we kunnen leren eerlijkheid te betrachten tegenover een klein impulsief diertje.

Bewonderenswaardig is het diepe gevoel van goedheid dat eruit straalt. Saunders schreef al eerder in een essay in de New Yorker: “Literatuur is een vorm van liefde voor het leven. Het is liefde voor het leven die een verbale vorm aanneemt.” Saunders lezen is morele opvoeding. In hetzelfde blad verscheen zijn prachtige verhaal Adams, waarin hij, ook in de vorm van een fabel, zijn afschuw laat blijken van het hedendaagse oorlogsgeweld.

Gelukkig heeft De Geus er geen onooglijk floddertje van gemaakt, maar het in klein formaat en hardcover uitgegeven. Rest nog te zeggen dat de illustraties in twee kleuren van Chelsea Cardinal uitblinken in eenvoud en treffendheid.

Het boekje kan zeker door kinderen gelezen worden, of voorgelezen, maar voor volwassenen is het ook een boek met diepe, complexe waarheden.

Kees de Kievid