Sterke zintuiglijke roman
Op aarde schitteren we even – Ocean Vuong – Vertaling Johannes Jonkers – Hollands Diep – 237 blz.
Op aarde schitteren we even is de debuutroman van de Amerikaanse schrijver Ocean Vuong. Hij is in 1988 geboren in Saigon en kwam in 1990 als peuter met zijn familie naar de Verenigde Staten. In het boek, dat een autobiografische roman genoemd kan worden, woont de hoofdpersoon samen met zijn moeder en schizofrene oma Lan in Hartford in de staat Connecticut. Door zijn oma wordt hij Hondje genoemd en zijn moeder heeft hem de Engelse voornaam Ocean gegeven, zonder dat ze eerst wist wat dat betekende. Ocean heeft nog een extra lading, het is ook een watermassa die de verbinding vormt tussen de VS en Vietnam. Moeder en oma zijn de Engelse taal niet machtig en Ocean leert pas op zijn elfde lezen. Op aarde schitteren we even is geschreven als een brief aan zijn moeder.
Moeder is het kind van een Amerikaanse vader en Vietnamese moeder, Hondjes oma. Oma werkte als prostituee in Saigon en sliep met vele Amerikaanse soldaten. Moeder is lichter van huid dan de meeste Vietnamezen en dat is de reden dat ze in haar jeugd veel gepest werd. Racisme speelt een belangrijke rol in het boek. Hondjes moeder snapt bijvoorbeeld niet dat Tiger Woods op de televisie zwart wordt genoemd.
“’Zijn moeder is Taiwanese, ik heb haar gezicht gezien, maar ze zeggen altijd zwart. Zouden ze op zijn minst niet halfgeel moeten zeggen?’”
Hondjes vader komt amper in het boek voor. Hij is een gewelddadige man die niets aan de opvoeding doet en jarenlang in de gevangenis zit.
Drie mensen die niet veel van de Amerikaanse samenleving begrijpen, proberen het hoofd boven water te houden. Hondjes moeder werkt meestal in een nagelstudio en vaak neemt ze hem mee als ze op zondag alleen in de studio werkt. Moeder is net als oma behoorlijk getraumatiseerd door de Vietnamoorlog en is vaak gewelddadig. Hondje krijgt klappen en ze smijt voorwerpen naar zijn hoofd. Ondanks dat houdt hij van haar. Hij brengt veel tijd door met zijn oma bij wie hij de grijze haren uit het hoofd trekt.
“’Help me, Hondje.’ Ze drukte mijn handen tegen haar borst. ‘Help me jong blijven, haal die sneeuw weg uit m’n leven, haal het allemaal weg uit m’n leven.’ Ik kwam er die middag achter dat gekte soms tot ontdekkingen kan leiden, dat de gebroken en kortgesloten geest niet helemaal ongelijk heeft. De kamer vulde zich telkens weer met stemmen terwijl de sneeuw van haar hoofd viel, het hardhout rond mijn knieën werd wit en het verleden ontvouwde zich om ons heen.”
Omdat moeder niet veel van de Amerikaanse maatschappij begrijpt, koopt ze bijvoorbeeld voor haar zoon een roze fietsje, omdat dat het goedkoopst is. Hondje trekt met het fietsje de aandacht van een pestkop die de roze verf eraf krabt. Moeder werkt het fietsje weer bij met roze nagellak uit de nagelstudio en Hondje fietst daarna alleen nog maar door de gangen van het flatgebouw waar ze wonen.
Als Hondje naar school gaat, weet hij niet hoe hij zich moet verhouden tot de andere kinderen. Hij houdt zich afzijdig totdat een jongen aandacht aan hem besteedt. Hij gaat de jongen als een hondje (!) volgen, totdat die er genoeg van heeft en hem vraagt of hij gek is.
Er komt pas een gelukkiger episode in zijn leven als hij als veertienjarige een baantje krijgt op een tabaksplantage. Hij raakt bevriend met Trevor, de kleinzoon van de eigenaar van de plantage. Trevor woont met zijn alcoholische vader in een caravan op een zogenaamd trailerpark. De twee krijgen een erotische relatie. Hun vriendschap is intens en ze brengen veel tijd met elkaar door.
Trevor kreeg een ongeluk, al voor hij Hondje leerde kennen. Dankzij het medicijn OxyContin dat Trevor na zijn operatie is voorgeschreven, kan hij de pijn enigszins onder controle houden. Vanaf dat moment is hij echter verslaafd aan de opiaten, die uitmondt in een heroïneverslaving.
In het derde deel van de roman, we zijn intussen jaren verder, studeert Hondje en krijgt hij het bericht dat Trevor is overleden aan een overdosis. De doodsoorzaak van veel jonge mensen die Hondje heeft gekend. Hondje zelf heeft zich kunnen ontworstelen aan de ellende en studeert intussen.
De dood van Trevor is het emotionele hoogtepunt in deze briefroman. Maar Vuong kiest ervoor om daarna ook de dood van zijn oma nog uitgebreid te beschrijven. Dat doet hij echter zeer indringend. Als haar wordt verteld dat ze ongeneeslijk ziek is, wil ze dat niet geloven. Ze sterft op een laag dekens op de grond in hun appartement, in de aanwezigheid van haar twee dochters en haar kleinzoon. Hondje gaat uiteindelijk met zijn moeder terug naar Vietnam om de urn met oma’s as te begraven.
Op aarde schitteren we even is een zintuiglijke, poëtische roman vol metaforen en diepere lagen. Het boek laat zien dat de VS in de greep zijn van racisme, verslaving en geweld. Vuong toont dat mensen op elkaar zijn aangewezen en aan elkaar kracht kunnen ontlenen om te overleven. Een belangrijke debuutroman!
Boek bestellen!