Wat een mens met passie, kennis en inzet kan bereiken

De man op de dijk – Elvira Werkman – KNNV Uitgeverij – 315 blz.

Elvira Werkman, opgegroeid op het Groningse platteland, is schrijver en natuurjournalist. Ze heeft een fascinatie voor vogels en uitgestrekte vlakten. Deze kwalificaties maken haar bij uitstek geschikt voor het schrijven van De man op de dijk. Eerder schreef ze onder meer Vogels en de liefde.

Die man op de dijk is Ben Koks, vogelliefhebber en beschermer pur sang. Op een warme junidag in 1990 staat Koks op een zeedijk bij de Carel Coenraadpolder in het uiterste noordoosten van Groningen. Aan de ene kant de kwelders van de Dollard, aan de andere kant het weidse akkerbouwgebied. Daar ontdekt hij een broedpaar van de zeer zeldzame grauwe kiekendief in een veld luzerne, een veevoedergewas. Hij zoekt het nest op, informeert naar de eigenaar van het perceel en weet te bewerkstelligen dat men een gedeelte van het gewas rond het nest laat staan.

Dit is het begin van een indrukwekkende en succesvolle actie ter bescherming van deze vogelsoort. De grauwe kiekendief broedde voorheen in duinen, heide en veengebieden, tegenwoordig echter in het boerenland. De uitgestrekte akkerbouwgebieden op de Groningse klei, zijn daarbij favoriet: rust, ruimte en voedsel. Wil een broedgeval echter succesvol verlopen dan zijn maatregelen nodig om verlies van nesten tijdens de oogst van de gewassen te voorkomen. Het begint met nestbescherming maar het groeit uit tot een veelomvattend geheel: een organisatie bestaande uit vrijwilligers, boeren, ornithologen, binnen- en buitenlandse studenten en onderzoekers.

De Werkgroep Grauwe Kiekendief wordt opgericht, vogels worden van een zendertje voorzien zodat men ze kan volgen op hun lange tocht naar de winterverblijven in de immense Afrikaanse Sahel-regio. Koks en zijn vrienden reizen naar Afrika, vinden daar slaapplaatsen van soms duizenden kiekendieven, doen er onderzoek naar terreingebruik, voedsel, verblijfplaatsen en laten zich informeren door de plaatselijke bevolking. Met onderzoekers van de grauwe kiekendief in andere landen, zoals Polen en Wit-Rusland wordt samengewerkt en informatie gedeeld. Er worden lezingen gehouden, artikelen gepubliceerd en congressen georganiseerd.

Levert dit alles nu een boeiend boek op? Het antwoord kan volmondig ja zijn. De man op de dijk is een uiterst meeslepend verhaal geworden. Dat heeft alles te maken met de opzet en aanpak van Werkman: ze schrijft in heldere taal en zorgt voor afwisseling. Ze combineert de feiten en zakelijke informatie over natuur en landbouw met episodes uit haar dagboek, en geeft in heel persoonlijke verhalen een stem aan vogelliefhebbers en -beschermers. Het boek bevat een aantal prachtige foto’s en instructieve tabellen.
De man op de dijk is een absolute aanrader, niet alleen voor natuur- en vogelliefhebbers, maar voor iedereen die zich betrokken voelt bij de wereldwijde opgave ecologie en economie in balans te brengen.

Dick Huitema.