Wie vermoordde Martin Luther King, het alternatief
Het pionnenspel – Steve Berry – vertaling: Gert-Jan Kramer – De Fontein – 364 blz.
Nostalgisch? Nee, nog steeds is de nagedachtenis aan Martin Luther King springlevend. Dit ter herinnering, voor degenen die hem niet meer zo zichtbaar op het netvlies hebben staan. Hij propageerde geweldloos verzet tegen wat men toen noemde de rassenscheiding in de VS. Dit leverde hem in 1964 de Nobelprijs voor de Vrede op. Wie herinnert zich niet zijn beroemde woorden: “I Have a Dream” uitgesproken op de trappen van het Lincoln Memorial in Washington. Elk jaar is het Martin Luther Kingdag op elke derde maandag in januari. Geweldloosheid werd in zijn geval beantwoord met geweld: Hij werd in Memphis op 4 april 1968 – hij was pas negenendertig jaar oud – lafhartig doodgeschoten door James Earl Ray. Echter op later tijdstip verklaarde Loyd Jowers dat Ray onschuldig was, dat een plaatselijke politieagent het schot had gelost en de regering ermee te maken had. Verwarring dus. En dat is koren op de molen van Steve Berry die in een soort ‘what if-thriller’ probeert de echte waarheid te onthullen.
De proloog begint in het jaar 2018. Let wel: vijftig jaar na de moord op dr. King. Malone is eigenaar van een antiquariaat in Kopenhagen. Daar ontvangt hij een kort briefje: “Vijftig jaar zijn verstreken. Neem ze mee. 3 april. Geboortehuis King, MLK Center. 23.00 uur.” Malone weet wie het briefje heeft geschreven. Hij gaat. De man die hij ontmoet is gewapend. Hij geeft hem datgene wat hij moest meenemen. Die zegt: “Je moet me vertellen wat er allemaal is gebeurd. Ik hoor wat hij niet heeft gezegd. Voordat…? Voordat ik ga beslissen voor wie dit pistool is bedoeld.” Zo trekt Berry de spanningsboog meteen strak aan.
Het verhaal gaat terug naar het jaar 2000. Malone, als JAG-officier in dienst bij de marine, verleent twee vriendendiensten. Bij de eerste, een echtelijke ruzie van zijn vriend Weiler, probeert hij hem van een moord te weerhouden. Het loopt volledig uit de hand en Malone wordt gearresteerd. In de gevangenis krijgt hij bezoek van Stephanie Nelle van het Ministerie van Justitie. In ruil voor zijn vrijheid moet hij een klus voor haar opknappen: de tweede vriendendienst.
Die klus betreft het opsporen van een zeer waardevolle en tegelijkertijd zeer illegale munt die zich moet bevinden in een kist in een gezonken boot voor de kust van Florida. Malone blijkt echter lang niet de enige die ernaar op zoek is. Hij komt aardig in de knel tussen de FBI en het Ministerie van Justitie en ook de Cubaanse geheime dienst toont confronterende belangstelling. Nelle heeft hem lang niet de hele waarheid verteld. Maar hij vindt de kist met inderdaad de beruchte munt. Er blijkt nog meer in de kist te zitten: geheime documenten over de moord op dr. King, getiteld: “BISSCHOPSPION” – let wel bisschops-pion.
Malone kennende, weten we zeker dat hij de documenten gaat lezen, hoewel dat niet de bedoeling was. Een aantal van deze documenten zijn in het boek opgenomen. De inhoud is schokkend ze bevatten, een gedetailleerd geclassificeerd verslag van de regering over James Earl Ray, in de maanden voorafgaand aan de moord op Martin Luther King. Er is onderzoek gedaan naar het hoe en waarom van zijn daad. Wat is daarbij de rol geweest van J. Edgar Hoover en zijn COINTELPRO, contraspionageprogramma, waarvan Tom Oliver de leiding had. Het is algemeen bekend dat Hoover dr. King haatte.
Het zou geen echte thriller zijn als er niet vele schermutselingen en erger plaatsvonden met betrekking tot deze bloedstollende documenten. Ze vinden plaats op diverse locaties, waaronder Disney Land in Florida. Ook zijn er veel ‘kleurrijke’ figuren bij betrokken: Juan Lopez Valdez (is hij betrokken bij de moord); Jim Jansen (een belangrijke tegenstrever van Malone) en dominee Benjamin Foster (aanwezig dichtbij de plek waar de moord plaatsvond). En welke rol speelt diens dochter Coleen Perry. Malone krijgt een cassettebandje met gesprekken tussen Foster en Jansen en tussen Foster en dr. King,. Wat draagt dat bij aan de speurtocht van Malone? Is Nelle te vertrouwen? Hoe past zij in de plot?
Berry schrijft met deze thriller eigenlijk de voorloper van de al verschenen titels in de Cotton Malone-serie. Tegengesteld daaraan is, dat de apotheose van deze – zijn eerste – zaak uitmondt in het heden, als zijn carrière al is geëindigd, zoals in de eerste zin blijkt: “Hoe ironisch dat dit allemaal met een moord begon, dacht ik, en nu met een andere moord lijkt te zullen eindigen”. Berry heeft er consequenties aan verbonden. Hij gebruikt de eerste persoon enkelvoud en laat dus alles zien vanuit het standpunt van Malone. De andere thrillers uit de serie hebben allemaal verscheidene perspectieven. De lezer leert hier de persoonlijkheid van Malone veel duidelijker kennen: “Ik wist dat ik de reputatie had van een vrijbuiter – eigenzinnig, arrogant, zelfs een tikje roekeloos – die soms in aanvaring kwam met het gezag”. Het vermindert echter een deel van de spanning. Uit zijn verdere avonturen weten we dat hij aan de vele levensbedreigende situaties zal ontkomen. Dat je daarbij toch op het puntje van je stoel gaat zitten is knap werk van de auteur.
De tijd waarin de lagen zich afspelen zijn door Berry bewust en handig gekozen. Hij bracht zijn roman in de VS uit in 2018, dus precies vijftig jaar na de moord en dus in het heden. 2000 is het jaar van de eerste opdracht van Malone, waar de handeling zich afspeelt en 1968 behoeft geen nadere uitleg. Berry kan dus in tijd switchen, zowel naar voren, naar het heden, als terug in de tijd naar 1968. Dit brengt vaart en spanning in de plot! Alle onopgeloste zaken uit het verleden brengt hij samen.
In onze tijd waarin rassenverhoudingen weer actueel zijn (Black Lives Matter) levert Berry’s roman extra discussiemateriaal en hij laat zien in hoeverre standpunten sinds de moord op dr. King een ontwikkeling hebben doorgemaakt. Is de oplossing van de auteur vergezocht? Berry maakt het wel degelijk aannemelijk!
Kees de Kievid
Boek bestellen!
