Van Normandië tot Berlijn

De bevrijding van West-Europa – Egbert van de Schootbrugge – Omniboek – 224 blz.

De bezetting door de nazi’s van West-Europa duurde inmiddels vier jaar. Hitler had graag een gebied dat nog niet onder zijn dictatuur viel, Groot-Brittannië, ook nog verovert. Hij plande al een invasie. Gelukkig verloor hij de slag om Engeland. Wat later komen er meer scheurtjes zijn de macht. In juli 1943 landden de geallieerden op Sicilië, weliswaar als aanval op Italië, maar er waren zeker ook Duitse eenheden en er kwamen er ter versterking van de bondgenoot nog meer.

In principe werd al vanaf toen de invasie in Frankrijk voorbereid.  Ook gaat het niet goed voor de Duitsers aan het Oostfront. Een logische redenering is dat de nazi’s aangevallen moeten worden, omdat de Duitse legers aan vele fronten moeten worden ingezet. Op 6 juni 1944 was het zo ver. De definitieve aanval op Hitler is begonnen. En hier begint ook het boek van Egbert van de Schootbrugge over de elf maanden durende zegetocht van de geallieerden, die zijn beslag krijgt in de uiteindelijke overwinning op nazi-Duitsland.

De auteur begint met “De aanloop” tot de invasie, legt hij de situatie uit waarin de strijd zich op dat moment bevindt. Hij memoreert de aanstelling van Dwight D. Eisenhower als opperbevelhebber van het geallieerde expeditieleger. – Aardig is de opname van het “directief” op 12 februari 1944, waarmee dit zijn beslag kreeg. – Maar niet alleen van geallieerde kant beziet Van de Schootbrugge het oorlogstoneel, ook van Duitse zijde, zoals de verdediging van de Atlantikwall, die aan bod komt. Duidelijk vertelt de auteur hoe het precieze strijdplan er uit zag en welke voorbereidingen getroffen werden, zowel de voorbereidende luchtoperaties als het beslagen ten ijs brengen van de maritieme kant.

Van de Schootbrugge behandelt in aparte hoofdstukken de belangrijkste acties van de veldtocht. Het meest uitgebreid staat hij stil bij “De strijd in Normandië”. Niet alleen de successen worden genoemd, maar ook schuwt de auteur niet gewag te maken van mislukkingen, zoals “Operatie Perch”. Net als eerder worden zowel de geallieerde manoeuvres als die van Duitse kant onder de loep genomen.

De Duitse troepen trokken zich na het verlies van Normandië terug naar het noorden, waardoor de opmars door België slechts twee dagen in beslag nam. De haven van Antwerpen werd op 4 september veroverd. Helaas, merkt Van de Schootbruggen terecht op, werd niet direct daarna naar het noorden doorgestoten, wat later problemen voor de geallieerden opleverde.

Vanzelfsprekend komt ook Operatie Market Garden, het grootste verlies in die periode duidelijk ter sprake. “Een brug te ver” was een debacle dat goeddeels aan Montgomery te wijten was, die er bij Van de Schootbrugge nogal genadig afkomt. Zoals het betaamt, heeft de auteur de laatste bevindingen van Anthony Beevor in zijn verslag verwerkt, maar zijn sommige andere opvattingen niet wat ‘verouderd’?

Al in september wordt Duits grondgebied bereikt en vinden de slagen om Aachen en het Hürtgenwald plaats. Ook in september woedt de slag om de Westerschelde, welk onderdeel de auteur wel erg magertjes behandelt. Het Ardennenoffensief komt daarentegen wel duidelijk uit de verf. Hitlers laatste poging het tij te doen keren kost de geallieerden veel inspanning, maar uiteindelijk kraait ook hier de victoriehaan.

Het gebied tussen de Maas en de Elbe is een qua grootte niet van te minachten omvang. Eerst moet de Rijn overgestoken worden, wat o.a. lukt met de verovering van de intacte brug bij Remagen. De verdere verovering, Operatie Plunder genaamd, gaat soms eenvoudig door snelle overgave van de Duitse troepen zoals in Essen, maar het nabijgelegen Dortmund wordt toneel van hevige gevechten. Nadat veldmaarschalk Model op 17 april op verkapte manier capituleerde door zijn soldaten te ‘ontslaan’ en naar huis te sturen, was het gehele Ruhrgebied in geallieerde handen gevallen.

De conferentie van Malta bepaalde dat het veroverde Duitse gebied verdeeld zou worden in bezettingszones van de diverse naties, zodat volgen Eisenhower een verder oprukken naar Berlijn zinloos was. Van de Schootbrugge herinnert de lezer eraan dat in deze periode diverse (concentratie)kampen werden bevrijd. Helaas gaat hij eraan voorbij welke ellende de bevrijders daar aantroffen.

Het laatste hoofdstuk handelt over de bevrijding van Nederland, waarbij de auteur duidelijk maakt dat er in het (nog) niet bevrijde deel van het land nog veel afschuwelijke zaken hebben plaatsgevonden, waarbij we zeken de hongerwinter niet mogen vergeten.

Over deze veldtocht zijn al heel wat boeken geschreven, zoals het indrukwekkende Van D-day tot Berlijn van Stephen Ambrose en niet te vergeten het beroemde (verfilmde) Band of Brothers. Van Normandië tot Hitlers Adelaarsnest. Ook over de diverse onderdelen van de strijd in deze periode zijn planken vol boeken geschreven. De vraag rijst dan ook of dit werk een bijdrage vormt aan de bestaande literatuur. Het antwoord daarop is: ja en nee.

De auteur merkt in zijn dankwoord op dat dit boek bedoeld is als een eerste kennismaking met dit onderwerp. “Het is mijn intentie om een overzicht te schetsen van een van de meest indrukwekkende gebeurtenissen uit onze contemporaine geschiedenis.” In dat opzicht kunnen we dit boek zeker als geslaagd beschouwen. Overzichtelijk en in een heldere stijl schets Van de Schootbruggen deze belangwekkende periode. Dat neemt niet weg dat een aantal zaken een weinig evenwichtige aandacht krijgen.

Anderzijds valt er voor wat meer ingewijden in dit deel van onze geschiedenis weinig nieuws te ontdekken. Zij kunnen zich beter bezighouden met gedetailleerde (nieuwe) studies over de deelonderwerpen.

De uitvoering van het boek is bijzonder, namelijk in oblong-formaat. Het zorgt ervoor dat er geen ‘dikke pil’ is ontstaan, door op elke bladzijde twee kolommen te gebruiken. Veel van de opgenomen foto’s zijn daardoor echter wat klein in kolombreedte opgenomen. Enkele belangwekkende foto’s op paginagrootte was aantrekkelijker geweest. Wat heel duidelijk mist is het gebruik van kleur, waardoor een aantal kaarten niet duidelijk zijn.

Lof voor de uitgebreide literatuuropgave en het register. Niet ingewijden kunnen nu vinden met welke uitgaven ze verder kunnen om kennis op te doen. Voor hen dus is dit boek een aanrader.

Kees de Kievid