Een schitterend boek over twee beschadigde jongens

Kelderkind – Kristien Dieltiens – De Eenhoorn – 479 blz.

Kelderkind is het verhaal van Kaspar Hauser, de vondeling die in 1828 in Neurenberg werd ontdekt op een plein. Hij was toen 16 jaar oud en kon niet praten en nauwelijks lopen. Door zijn levensverhaal heen loopt het relaas van Manfred, een man die ook een niet alledaagse jeugd had. Manfred werd geboren met een hazenlip en ging daar zijn hele leven onder gebukt. Ogenschijnlijk hebben deze twee niets gemeen behalve de streek en de tijd waarin ze leefden: Duitsland in de negentiende eeuw.

De jeugd van beide hoofdpersonen is op zijn minst bijzonder te noemen. Manfred wordt om zijn hazenlip zeer beschermd door zijn moeder; eerst na de dood van zijn vader, als zijn moeder moet werken om de kost te verdienen, komt hij in aanraking met andere kinderen. Pas dan beseft hij hoe lelijk hij is. Door de kinderen wordt hij gepest, getreiterd en vernederd. Als zijn moeder hertrouwt met een zeer godvruchtige dominee die vooral gelooft in zijn eigen gelijk neemt het pesten steeds vreselijker vormen aan. De stiefvader noemt Manfred Wink.
“God is volmaakt en wij zijn geschapen naar zijn beeld. Wie anders is dan Hij, is een vingerwijzing, een wenk dat de duivel ook zijn afdruk achterlaat wanneer een mens geschapen wordt. Daarom noem ik je Wink. Zodat je zal beseffen dat we de slechte merktekens op je ziel en je lichaam kunnen verwijderen door inspanning en gebed.’
Hij liet me achter in een wolk van hopeloosheid en verdriet.”

Deze jeugd beschadigt Manfred voor de rest van zijn leven. Zijn moeder neemt het niet voor hem op, eerst niet uit zelfbescherming en later om het zoontje dat geboren wordt uit dit tweede huwelijk te beschermen. Na de zelfmoord van zijn moeder kan Manfred het niet meer uithouden bij de dominee. Hij wil liever naar een militaire kostschool ook al wordt hij daar ook gepest. Als hij op een koude najaarsdag door grote jongens aan een boom in het bos wordt gebonden met een doek voor zijn ogen en een zakdoek in zijn mond gepropt, krijgt hij voor het eerst in zijn leven hulp. Een jongen, die hij onder zijn hoede had gekregen om paddenstoelen mee te zoeken, komt hem ’s avonds bevrijden omdat Manfred zo aardig tegen hem was geweest. Dit voorval is van blijvende invloed op de rest van zijn leven..

Het kan erger. Dat blijkt als Kaspar Hauser zijn levensverhaal opschrijft voor Isolde, de dochter van zijn beschermheer. Zijn eerste gesproken zin is: “Wille ruiter worden als vader.” De omgeving vindt dat hij een zot is of een wolvenkind maar Isolde ziet dat anders. De kleding die hij droeg toen hij werd gevonden, was samengesteld uit verschillende kledingstukken. De laarzen waren als die van stalknechten maar te klein; zijn voeten bloedden. Behalve twee brieven had Kaspar een bijbel, een ouderwetse rozenkrans en bidprentjes van Heiligen bij zich. Nergens is zijn afkomst uit af te leiden.
Isolde ontfermt zich over Kaspar al wordt de dagelijkse zorg overgelaten aan een pleegvader. Kaspar moet leren woorden te vormen want hij kan – op zijn eigen naam na – spreken noch schrijven. Omdat in zijn kindertijd nooit iemand met hem sprak, had hij niet de woorden om te kunnen beschrijven hoe zijn jeugd eruit zag. Hij kende slechts geuren en geluiden. Hij leert opvallend snel en als hij voldoende woorden tot zijn beschikking heeft, vraagt Isolde hem om zijn levensverhaal op te schrijven.

Hoe losstaand de verhalen van Manfred en Kaspar ook lijken, de lezer begrijpt natuurlijk wel dat hun levenslijnen elkaar ooit moeten kruisen. Dat gegeven geeft het verhaal lading en spanning. Het taalgebruik van de schrijfster is prachtig. Kristien Dieltiens legt als een kantklosster de woorden behoedzaam op hun plaats en laat zo prachtige zinnen ontstaan die je één voor één tot je neemt. Dit boek zet niet aan tot haastig lezen maar tot genieten. De schrijfster weet de spanning langzaam op te bouwen, vooral als je denkt door te hebben hoe de hoofdpersonen elkaar zullen ontmoeten. Vanaf dat moment laat het boek je niet meer los, want je wilt weten hoe het afloopt.
Kelderkind is een aanrader en zeker niet alleen voor Young Adults!

Hanneke de Jong