Een zinderende periode

XVI – Francis Weyns – Borgerhoff & Lamberigts – 495 blz.

De zestiende eeuw vormt in alle opzicht een zeer interessante periode voor de Lage Landen. Niet alleen maakte Vlaanderen zich los uit het leenstelsel met Frankrijk maar de politieke ontwikkelingen zorgden er ook voor dat de Noordelijke Nederlanden zich losscheurden wat voor dit gebied een welvarende periode zal inluiden. Naast de politieke verwikkelingen leidden het opkomende protestantisme, de economische verschuivingen ten gevolge van de ontdekking van Amerika en de ontwikkelingen in het denken en de kunst tot een mix van maatschappelijke evoluties die hun gelijke niet hadden gehad tot dan toe. De Vlaamse historicus Francis Weyns schreef over deze ‘zinderende’ periode een vlot leesbaar boek.

Rode draad doorheen het werk zijn de verschillende heersers en hun landvoogd(ess)en over onze gewesten en de politiek die ze voerden. Hij start zijn verhaal met de dood van de overmoedige Bourgondische hertog Karel de Stoute in de buurt van Nancy. Zijn dochter Maria is meteen de meest gegeerde bruid in Europa en verbindt haar toekomst en ook dat van de Bourgondische erflanden aan de Habsburgse dynastie door haar huwelijk met Maximiliaan van Oostenrijk. Hun nakomelingen Karel V en Filips II zullen de hoofdrol opeisen in het bestuur van de Nederlanden in de 16^de eeuw. Het is een troebele tijd waarin de godsdienstkwesties zeer sterk de gemoederen verhitten. Weyns eindigt zijn verhaal met de dood van Filips II in 1598 en de aanstelling van Albrecht en Isabella als landvoogden van de Zuidelijke Nederlanden.

Het werk leest als een trein. De politieke ontwikkelingen gedurende de regeerperiode van Filips II bijvoorbeeld lezen als een echte thriller. De auteur kruidt zijn verhaal met talrijke anekdoten en een ironische toets. De tekst bevat heel wat niet-politieke uitweidingen over cultuur, economie, religie en maatschappij die Francis Weyns in zijn verhaal verwerkt of in een apart hoofdstuk opneemt. Het lijstje is gevarieerd en eindeloos: verplichte uithuwelijkingen, diplomaten, de braguette, dwergen en narren aan het hof, het kleinste kamertje, dierentuinen, rariteitenkabinetten, de ontwikkeling van het postwezen, de besmettelijke ziekten, het reizen in die tijd,… Meestal blijven deze uitweidingen vrij oppervlakkig en algemeen met uitzondering van het religieuze aspect (opkomst protestantisme en ketterij). Is alles even correct? Zo wordt vermeld dat de Antwerpse beurs revolutionaire nieuwe betaalmiddelen zoals wisselbrieven of kredietbrieven introduceerde. Wisselbrieven waren echter al in gebruik tijdens de middeleeuwen bij vooral Italiaanse kooplieden en vonden in de 14^de en vooral 15^de eeuw ingang in andere handelssteden zoals Brugge.

Francis Weyns is afkomstig van Gent en dat is in het boek ook duidelijk te merken aan de ruime aandacht die hij onder meer besteedt aan de opstand van de Gentenaars tegen de centralisatie van het gezag onder Karel V. Het leverde de inwoners de bijnaam ‘stroppendragers’ op.

Het boek is duidelijk bedoeld voor een breed publiek. Noten, register, inleiding en besluit zijn weggelaten. Het middenkatern bevat 16 paginagrote kleurenafbeeldingen van heersers en landvoogd(ess)en over onze gewesten (en Luther). Het laatste hoofdstuk eindigt met een soort conclusie waarin onder meer gesteld wordt dat de basis van onze culturele identiteit in die eeuw werd gelegd en dat de centrale gedachte in de 16^de eeuw wijzigde van Memento Mori (gedenk de doden) naar Carpe Diem (pluk de dag), enz. maar in feite worden deze beweringen in het boek nooit hard gemaakt. Dit neemt niet weg dat XVI een zeer goed en boeiend overzicht geeft van de turbulente 16^de eeuw.

Kris Muylle