Misdaad in de wereld van de bibliofilie

Het zwarte boek van de uren – Eva García Sáenz de Urturi – vertaling: Pieter Lamberts – A.W. Bruna – 318 blz.

Deze thriller is het vierde deel in de serie van De witte stad, Vitoria, waarin eerder De stilte van de witte stad, De riten van het water en De heren van de tijd zijn verschenen. Dit deel van de serie is prima los te lezen, alhoewel de lezer dan minder informatie over de hoofdpersoon Kraken, de bijnaam van Unai López de Ayala, heeft ontvangen. – Een bespreking van de eerste drie delen vindt u op deze website. – Informatie over hem, die voor een juist begrip van het verhaal nodig is, geeft de auteur opnieuw in deze roman. Hij is inmiddels geen inspecteur van politie meer,  maar is nu profiler en geeft les. Zijn medewerkers, zoals Estíbaliz Ruiz de Gauna (Esti), komen minder voor. Voor haar komt Mencia Madariaga, inspecteur van de politie in Madrid, in de plaats. Zij zal een belangrijke rol in de handeling vervullen. Vitoria zelf krijgt veel minder de aandacht dan vroeger. Alleen bibliotheken en andere met boeken te maken hebbende instellingen komen aan de orde, ook in Madrid.

Naast Vitoria besteedt Uturi deze keer aandacht aan Madrid. Ze geeft een uitgebreide beschrijving van de Barrio de las Letras , in het centrum van Madrid. De protagonisten  lopen door dat deel van de stad, waar de wereldberoemde schrijver van Don Quichot,  Miguel de Cervantes, heeft geleefd en waar hij ook zijn laatste adem uitblies. Daar stond ooit de pers waarop het boek werd gedrukt. De panden waarin dat gebeurde heten tegenwoordig de Cervantes Society. Ook andere toeristische plekken  zoals de Cuesta de Moyano, het Cervantes-instituut en het Britse Kerkhof, komen in het verhaal voor.

Een groot deel van de plot gaat over Ítaca Expósito, een heel bijzonder persoon over wie niet veel gezegd kan worden zonder een spoiler te veroorzaken. Als de auteur het over haar jeugd heeft (1972-1976) doet zij dat zeer speciaal:  in de tweede persoon, alsof zij haar iets doet herinneren van vroeger. Ítaca is een vervalser van bibliofiele edities, zoals getijdenboeken, die fortuinen waard zijn. We lezen in het heden (2022) over verzamelaars die ze koste wat kost willen bezitten en er zelfs bereid zijn criminele handelingen voor te verrichten. De Urturi leidt de lezer binnen in een wereld van vervalsingen, facsimile’s, getijdenboeken, miniatuurschilders en criminelen. Bovenal krijgen we een inkijk in de familiegeschiedenis van Unai López de Ayala, die een zeer grote emotionele lading krijgt als er veel niet zo is als hij veronderstelde.

De grote vraag is: welke handelingen uit het verleden hebben belangrijke consequenties in het heden. Daarbij komen heel wat personen – aan al die ietwat vreemde Spaanse namen moet je even wennen – boekhandelaren, verzamelaars, wetenschappers en andere bibliofielen hun opwachting maken. En er wordt gemoord! De handelaar Edmundo van boekhandel Montecristo in Vitoria is vergiftigd en bij Sarah Morgan, boekhandelaar in Madrid, ontploft een bibliografische editie in haar gezicht. Beide moorden hebben ze te maken met het unieke Zwarte boek van de uren door Constanza de Navarra. Een zekere Caliban heeft Unai de opdracht gegeven en het boek aan hem te overhandigen in ruil voor het leven van zijn moeder, van wie hij veronderstelde dat ze al veertig jaar dood is!

De naspeuringen van Unai brengen hem in het kleine exclusieve wereldje van de bibliofielen. Dat zijn allemaal rijke, aanzienlijke figuren, die stuk voor stuk over lijken zouden kunnen gaan om iets in hun bezit te krijgen. En dan zijn er natuurlijk de  criminelen die de oude edities vervalsen. Ítaca Expósito is een van hen. Ze is opgeleid in een soort klooster, de Veracruz-school, in Vitoria door zuster Aquilina, die tot een ‘orde’, de Egeria’s behoort. De rollen van beide vrouwen zijn essentieel voor het verloop van het verhaal.

Wat mist is de ontwikkeling in de karakters van de vorige drie delen. Een ontwikkeling van relaties binnen de  familie, zoals Alba en Deba, broer Germán en grootvader ontbreekt. Die laatste zal alleen aan het einde een verklaring afleggen, maar hoe precies Unai en de rest van de familie daarop reageren blijft in het duister gehuld. De plot is geheel gericht op Unai in zijn onderzoek en de gebeurtenissen betreffende zijn ouders. De relatie tussen de broers wordt ook niet verder uitgewerkt als de vraag zich voordoet of zij wel dezelfde moeder hebben. Dit gemis wordt zeker goedgemaakt door de magistrale opbouw van de spanning. Eva García Sáenz de Urturi bezorgt ons een verslavende thriller.

Kees de Kievid