Amerika en wij – Rob de Wijk

Hoe kunnen we Trump verslaan?

Chaos alom! De president van de Verenigde Staten, die het sinds begin van dit jaar voor het zeggen heeft, doet een niet onaanzienlijke wolk stof opwaaien. De relatie van heel veel landen met de VS heeft een grote verandering ondergaan, een verandering die niet te wijten is aan die landen, maar aan de onvoorspelbaarheid van Donald Trump. Heerste er voordien nagenoeg vrijhandel, die is vervangen door een wedloop aan heffingen op import. Er wordt wel degelijk over onderhandeld, maar de president vindt dat een grote economie als de VS veel meer in de melk te brokkelen heeft. De rest heeft het maar te accepteren.

Alhoewel: het Internationaal Monetair Fonds heeft de opmerking gepubliceerd: “De wereldeconomie is aardig bestand gebleken tegen de hoge Amerikaanse invoerheffingen” (NRC, 15-10-’25).

Ongeveer hetzelfde geldt, met de nodige uitzonderingen, voor de krijgsmachten. Trump dwingt alle landen zich te houden aan de vijf procent afdracht aan de NAVO. Ook voor ons land is dat een belangrijk item in de komende verkiezingen. Trump acht dat noodzakelijk wegens de toegenomen dreiging vanuit de Sovjet-Unie, waar Poetin niet voor vele provocaties terugschrikt, zoals schendingen van het luchtruim en spionagedrones.

De Wijk versus Trump

Vorige maand verscheen dan dit boek van de hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk, met de veelzeggende ondertitel Hoe Europa sterker kan worden door de revolutie van Trump. Het is duidelijk dat De Wijk geen aanhanger van Trump is, gezien zijn uitlating: “In zijn tweede termijn ontpopt Trump zich als een autocraat, die veel overeenkomsten vertoont met de leider van een maffiasyndicaat.” En even verderop in het boek: “…dat het Trump niet gaat om te overtuigen, maar om te intimideren; om kapot te maken; om rancune, wraak en machtsbelustheid; en om het fabriceren van een alternatieve waarheid.” De Wijk is er daarom van overtuigd dat we Europa sterker moeten maken, misschien zelfs sterker dan de VS en China.

En hoe later?

We moeten niet naïef zijn, meent de auteur, en denken dat het wel zal overwaaien en het na Trump wel beter zal gaan. Die tijd van “trouwe bondgenoot” komt niet meer terug! Willen we het voor onszelf beter maken, dan moeten we ook zelf de handen uit de mouwen steken en niet lijdzaam toezien op de escapades van Donald. Europa moet opstaan uit de beschermde rol en zelf beschermer worden, volgens De Wijk te beginnen met Oekraïne. Trump ziet Europa eigenlijk niet voor vol aan. Hij is in conflict met China en daarvan zou Europa moeten kunnen profiteren.

De rol van de NAVO

En de NAVO dan? De Wijk stelt: “Over een paar jaar moeten we die Amerikanen uit de NAVO flikkeren.” De auteur wijst op de goede ontwikkelingen in Oekraïne, waar een nieuwe langeafstandsraket is ontwikkeld en waar de fabricage van drones op een hoog peil staat. Daarvoor hebben we dus die Amerikanen niet meer nodig. En voor de nucleaire bescherming hebben we altijd nog het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. “Je hebt niet veel kernwapens nodig om de boel te vernietigen.”

Zelfstandigheid

De Wijk pleit dus voor een economisch en militair veel zelfstandiger status van Europa. Hij vindt het kijken naar de ontwikkelingen aardig, maar zeker niet verstandig. De afhankelijkheid van de VS is al heel lang een feit, maar met deze president zijn we wel genoodzaakt het zelf te gaan doen. De dreiging uit het oosten is inmiddels zo groot dat we het wel zullen moeten — of we dat willen of niet. De Wijk komt ook met een ‘hoe’: we moeten onze instituties aan het werk zetten, die zijn zowel kwalitatief als kwantitatief op een hoog niveau. Behouden en versterken is zijn advies. Zowel in de VS als in China zijn de instituties niet goed op orde: daar is het de machthebber die alles bepaalt. En in de huidige tijd is er meer sprake van slopen dan van onderhouden. Daar moeten we van leren.

De Wijk is van mening dat we anderhalf tot drie jaar nodig zullen hebben om minder afhankelijk van de VS te worden. Voorwaarde is wel dat de kiezers in de Europese landen kiezen voor een pro-Europese regering en nationalisme loslaten. “Anders stort de boel in. De grootste bedreiging is helemaal niet Amerika, Rusland of China. Dat zijn wijzelf.”

Na het boek

Er zijn ontwikkelingen geweest tijdens het schrijven van dit boek en daarna waarmee de auteur natuurlijk geen rekening kon houden. De intensivering van de Russische uitdagingen is daar een voorbeeld van. En dan spreken we nog niet over de huidige ontwikkelingen in Gaza. Hier kunnen we niet om de positieve invloed van Trump heen. Maar kan hij de zaak in de hand houden?

De Wijk heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het denken over de huidige geopolitieke situatie. Hij heeft ons aan het denken gezet, en als dat denken ook nog eens wat oplevert in plaats van aanvaarding, dan is er nog niets verloren. Het positivisme van de auteur zouden we ons eigen moeten maken.

Kees de Kievid

Meer Mens & Maatschappij