De roep naar rechtvaardigheid en vrijheid

Het levensverhaal van Frederick Douglass – Frederick Douglass – Vertaling: Janet Luis – Athenaeum – Polak & Van Gennep – 152 blz.

Een van de invloedrijkste zwarte Amerikanen in de strijd tegen de afschaffing van de slavernij in de Verenigde Staten was Frederick Douglass (1818-1895). Hij werd geboren als slaaf, leerde zichzelf lezen en schrijven en na de Burgeroorlog wierp hij zich op als een hoofdrolspeler in de anti-slavernijbeweging en de uiteindelijke afschaffing van de slavernij. In 1845 publiceerde hij de eerste van de drie autobiografieën die tijdens zijn leven werden uitgegeven. In dit werk dat in Douglass’ tijd een bestseller was, doet hij het meest directe verslag over zijn jeugd in gevangenschap. De titel is wat misleidend in die zin dat niet het ganse leven van Douglass wordt weergegeven maar de eerste drieëntwintig jaar.

Het voorwoord in deze Nederlandse vertaling is afkomstig van dr. Laura Visser-Maessen, specialiste in Afrikaans-Amerikaanse geschiedenis en burgerrechten aan de Radboud Universiteit (Nijmegen). Hierin plaatst ze het verhaal van Douglass in de historische context. Verder vat ze het levensverhaal van Douglass samen tot aan zijn dood, vijftig jaar later. In die periode zal Douglass nog twee herziene autobiografieën publiceren.

Frederick Douglass werd geboren in 1818 als Frederick Augustus Washington Bailey in Talbot County, Maryland als zoon van de slavin Harriet Bailey en haar blanke eigenaar. Hij groeide op bij zijn grootmoeder aan de rand van de plantage. Zijn moeder heeft hij maar vier of vijf keer gezien omdat ze was tewerk gesteld op een boerderij twintig kilometer verder. Uiteindelijk stierf ze toen hij zeven jaar oud was. In die kinderjaren lijdt hij honger en kou en wordt hij geconfronteerd met de brute behandeling van slaven door hun meesters en opzichters. Moorden op slaven bleven ongestraft. Kinderen afkomstig van slavinnen en hun meesters kregen de status van hun moeder. Op zeven- of achtjarige leeftijd komt de jongen in Baltimore terecht waar zijn nieuwe meesteres Sophia Auld hem het alfabet leert. Gauw krijgt ze verbod om dit nog verder te doen maar de listige Frederick leert met hulp van witte jongens op straat verder lezen en schrijven. Deze periode is zeer beslissend geweest in het leven van de jonge Frederick wat hij in zijn biografie zeer sterk benadrukt. Onder een volgende meester, de zeer strenge Covey, doet zich een tweede beslissende gebeurtenis wanneer Douglass een gevecht aangaat met de man waarna deze hem met rust laat. Het sterkt Douglass in zijn zelfvertrouwen en overtuiging te vluchten naar de noordelijke staten wat hij uiteindelijk ook doet. Hij huwt met Anna Murray in New York. Zijn boek eindigt op 11 augustus 1841 waar hij op een anti-slavernijbijeenkomst het woord neemt.

Het boek van Douglass is een zogenaamde ‘slave narrative’ waarvan er duizenden werden geschreven. Om blanke lezers te overtuigen van het waarheidsgehalte en het hoogstaande moreel karakter van de schrijver werden de verhalen ingeleid en afgesloten met getuigenissen van hooggeplaatste blanken. Zo ook in deze autobiografie waarin een voorwoord van de blanke uitgever van de anti-slavernijkrant The Liberator, William Lloyd Garrison is opgenomen alsook een aanbevelingsbrief van de abolitionist Wendell Phillips.

Achter in het boekje vinden we nog twee appendices. In het eerste verduidelijkt Douglass zijn negatieve houding tegenover de Kerk in zijn autobiografie. Hij schrijft niets te hebben tegen het christendom maar wel tegen de religie van de slavenhouders: ‘de man die door de week de bebloede zweep laat knallen, staat ’s zondags op de kansel en beweert dan de dienaar van de zachtmoedige en nederige Jezus te zijn.’ In de tweede appendix, geschreven in 1881, geeft Douglass wat meer details over zijn vlucht omdat deze onthullingen veertig jaar vroeger belastend konden zijn voor degenen die hem hadden geholpen.

Frederick Douglass zal uitgroeien tot een belangrijk abolitionist, mensenrechtenactivist en politicus. In 1994 riep het tijdschrift Ebony hem uit tot de belangrijkste Afrikaans-Amerikaan aller tijden. Ook voor ex-president Obama was Douglass een belangrijk voorbeeld.

Deze autobiografie geeft een goed tijdsbeeld van de slavernij in het negentiende-eeuwse Amerika. De slavernij is tegenwoordig (officieel) afgeschaft maar de roep van minderheden en maatschappelijk zwakkere groepen om respectvol behandeld te worden blijft nog altijd een brandend actueel thema in verschillende delen van de wereld. Het levensverhaal van Douglass leert hen zich niet te laten doen, (zelf)vertrouwen te ontwikkelen en te blijven geloven en vechten.

Kris Muylle