De vogel die moet leren vliegen
Kleine heilige dingen – Annemieke Dannenberg – Lebowski – 297 blz.
Het boek begint met een citaat van Anner Bijlsma, de cellist, dat heel toepasselijk is.
“Je kunt een partituur analyseren, de structuur vinden en de noten perfect uitvoeren. Wanneer dit proces zich verinnerlijkt, groeit de muziek uit tot een prachtige vogel, maar wel een die opgesloten is in een kooi. Het gaat erom dat je het dier leert vliegen.”
Hoofdpersonage Judith Boonzaaijer is een meisje van een jaar of zestien dat cellolessen heeft van muzieklerares Paula. Ze heeft de ambitie om naar het conservatorium te gaan. Bovenstaand citaat gaat over haar en wel in letterlijke als ook in figuurlijke zin. De letterlijke zin is duidelijk. In de figuurlijke zin lees ik voor ‘partituur’ ‘geloof’. Je kunt religie verinnerlijken, maar als het je omsluit als een kooi, ben je misschien een prachtige vogel, maar je moet nog leren vliegen. Je moet de tralies breken met je snavel.
Judith zit opgesloten in de religie van haar moeder. Die is er met de paplepel ingegoten. Moeder kreeg Judith toen ze zestien was. Ze moest haar stad achter zich laten vanwege de schande en zich elders vestigen. Dit lot accepteert ze volledig. Moeder is namelijk zwanger geraakt van een getrouwde ouderling. Zij heeft boete moeten doen en is vertrokken om het huwelijk van de ouderling niet in gevaar te brengen. Judith en haar moeder wonen in een flat van de kerk. Ondankbaarheid tegenover de kerk komt bij de moeder niet op.
Gereformeerd milieu
Judith zit in haar eindexamenjaar en natuurlijk op de meest christelijk denkbare school. Het milieu omsluit haar ook. Ze is bevriend met de schoolgenoten Lottie en Ruben. Ze komen elkaar overal tegen, in de kerk, in de evangelische boekwinkel en allerlei bijeenkomsten die ten doel hebben om God, Jezus en de bijbel te absorberen. Judith gaat daar in mee, maar als ze tijdens een kamp een godservaring krijgt (denkt ze zelf), vinden haar vrienden en de leiding van het kamp, Hendrik Jan en Joanne, haar belevenis ongeloofwaardig en zelfs te sensueel.
“Ik vertel hoe Jezus zich tegen me aandrukte. Hoe ik wegsmolt en alleen maar liefde voelde.”
Al in het begin is duidelijk dat Judith meer op meisjes valt dan op jongens. Zij voelt voor Lottie meer dan Lottie voor haar. Judith wordt nog even in een relatie met Ruben getrokken, maar die loopt tijdens het kamp spaak. Ze heeft dan al kennis gemaakt met het meisje Dorian, die langzaam haar leven binnenkruipt. Dorian is ongelovig, maar ze stelt zich open voor Judith en maakt het geloof nooit belachelijk. Ze is oprecht geïnteresseerd. Maar Judith voelt wel aan dat Dorian niet goed zal vallen bij haar vrienden en haar moeder.
Moeder is heel aardig en goed voor iedereen. Ze brengt zieken, eenzamen en rouwenden soep en probeer een goede moeder voor Judith te zijn. Helaas stelt ze zich meer op als een vriendin dan als een moeder. Ze roept telkens dat ze ‘het samen zo gezellig hebben.’ Het is een mantra die ze steeds herhaalt.
Geheime liefde
Judith heeft intussen geheime afspraakjes met Dorian en liegt daarover. Uiteindelijk komt de relatie toch aan het licht en dan raakt Judith helemaal de kluts kwijt. Ze krijgt wanen en denkt dat er een slang in haar buik huist. Ze snapt niet dat ze is opgenomen in het ziekenhuis en alleen kalmerende middelen krijgt, want die slang kan toch via een operatie verwijderd worden? Uiteindelijk komt ze op een wachtlijst en moet wachten op psychische hulp.
Het boek eindigt min of meer hoopvol als Judith en Dorian de kerk verlaten waar zojuist een anti-abortusbijeenkomst is geweest. Haar moeder heeft er gesproken en Judith heeft in een orkestje op haar cello gespeeld. Judith en Dorian komen in een park een dakloze tegen die om geld vraagt. Judith stelt voor om muziek te maken om zo geld voor hem op te halen. Duidelijk een christelijk gebaar. Ze speelt in de schaduw van een oude eik een stuk dat ze ooit bij Paula tijdens de les heeft verzonnen.
Kleine heilige dingen is weer een verhaal over een personage dat probeert te ontsnappen uit het beklemmende gereformeerde milieu. Wolkers, ’t Hart en Franca Treur gingen haar voor. Dit verhaal wordt vanuit de vrouwelijke kant belicht. Geen strenge ouderlingen of dominees, maar de religie die als een ijzeren hand de gelovigen in zijn greep houdt. Gelovigen die het nooit goed kunnen doen, omdat ze niet kunnen tippen aan de volmaakte Jezus die voor hun zonden gestorven is. Een beklemmend verhaal dat toch goed te verteren is door de lichte toets van de schrijfster.
Boek bestellen!
