De vormgevers van Engeland

Vorsten van Albion – Dan Jones – vertaling: Roelof Posthuma – Omniboek – 671 blz.

Barfleur is een pittoresk Normandisch dorpje met een vissershaven waar het gezellig flaneren is. Wie het bezoekt moet zeker eens letten op de witte infobordjes die hier en daar opgehangen zijn. Twee van die bordjes vertellen het verhaal van ‘La Blanche Nef’. In november 1120 liet de Engelse kroonprins Guillaume Adelin 750 liter wijn aanrukken alvorens af te varen naar de zuidkust van Engeland. Met fatale gevolgen. Het schip liep te pletter op de rots van Quilleboeuf tussen Barfleur en Gatteville. Driehonderd personen lieten het leven waaronder de kroonprins. Koning Hendrik I zou vanaf die dag nooit meer glimlachen noteerde de geschiedschrijver Orderic Vitalis.

Een en ander leidde ertoe dat de oudste zoon uit het tweede huwelijk van zijn dochter Mathilde met Godfried, de graaf van Anjou, de koningstroon zou bestijgen als Hendrik II. Godfried droeg op zijn hoed een gele brembloesem. De Latijnse benaming van deze plant (Planta genista) zal zijn naam geven aan het Engelse vorstengeslacht vanaf Hendrik II (1154) tot Richard II (1399): de Plantagenets. Dit is meteen de titel van het boek dat de Engelse historicus Dan Jones reeds in 2012 schreef over deze dynastie. Het werd nu in het Nederlands vertaald onder de titel Vorsten van Albion

Aan de oorsprong van de Plantagenets lag dus een scheepsramp en het verhaal van Jones (maar niet de dynastie van de Plantagenets zelf) eindigt ook met een drama. Richard II stierf door uithongering in de gevangenis van het kasteel van Pontefract nadat hij door zijn neef Hendrik Bolingbroke was afgezet. De acht koningen van de Plantagenetdynastie hebben ontegensprekelijk een zware stempel gedrukt op Engeland. Ze waren niet allen even succesvol en opvolgers deden het werk van hun voorganger(s) soms teniet. Om het leesgemak te vergroten heeft Jones de 250 jaar van hun heerschappij onderverdeeld in zeven delen die op hun beurt zijn samengesteld uit verschillende korte hoofdstukken. Het is een verhalende geschiedenis waarbij Jones de gebeurtenissen op een boeiende manier navertelt. Hij maakt hierbij dankbaar gebruik van de teksten van de toenmalige kroniekschrijvers. Veel van de verhalen en figuren zijn algemeen bekend: de moord op Thomas Becket in Canterbury, Richard Leeuwenhart en Saladin, Jan zonder Land en de Magna Charta, de Zwarte Prins, de Orde van de Kousenband, de Honderdjarige Oorlog. Hij brengt levendige portretten van de verschillende koningen ook al duiken er nevenfiguren op die dikwijls veel interessanter zijn. De informatiedichtheid is vrij groot. Gebeurtenissen, data, namen van personen en plaatsen wisselen elkaar in een hoog tempo op. Dikwijls zijn het ook (weliswaar boeiende) variaties op dezelfde thema’s: belegeringen en veldslagen, verraad en verzoening, de wisselende verhoudingen en bezittingen op het Europese vasteland, de verhouding met de kerk en pausen, de ingewikkelde relaties tussen leenheren en leenmannen, de wisselende coalities, de strijd tegen Wales en Schotland, de voortdurende zoektocht naar geld om militaire campagnes te financieren, enz.  

Jones focust vooral op het politieke, bestuurlijke en militaire vlak. Cultuur bijvoorbeeld komt totaal niet aan bod. Onder de dynastie van de Plantagenetkoningen kende Engeland een grote evolutie vanuit een primitieve feodale samenleving. Het koningschap zelf evolueerde van feodaal opperheer en hoogste rechter naar een ambtsdrager wiens rechten gepaard gingen met verantwoordelijkheden in een complex constitutioneel contract met de verschillende standen zoals geregeld in o.m. de Magna Charta. Het bestuur was niet langer het exclusieve domein van geestelijken en klerken. Het werd uitgevoerd door een combinatie van getrainde, bureaucratische professionals in Westminster en leken in de graafschappen die afkomstig waren uit de gemeenschap zelf maar voor de kroon werkten. Tot slot zouden militaire vernieuwingen met o.m. de gevreesde boogschutters in het begin van de Honderdjarige Oorlog Engeland een paar van de beroemdste overwinningen uit de Engelse geschiedenis opleveren.

Vorsten van Albion is zeker een aanrader voor de lezer die geïnteresseerd is in de geschiedenis van het middeleeuwse Europa en van de geschiedenis van het Engelse koningshuis in het bijzonder. Wie van dit alles niet genoeg krijgt, wordt op zijn wenken bediend: eind mei 2021 verschijnt bij dezelfde uitgever Omniboek de Nederlandse vertaling van het vervolg van deze kroniek onder de titel Gevecht om de troon met daarin aandacht voor de Rozenoorlogen en de opkomst van de Tudors.

Kris Muylle