Een moderne Duitse klassieker

Wij wonderkinderen. Ondanks alles een vrolijke roman van ons leven – Hugo Hartung – Vertaald door Janneke Panders – Cossee – 239 blz.

WonderkinderenIs het mogelijk om een luchthartige roman te schrijven over het leven in Duitsland tussen 1912 en 1955? Een periode met twee wereldoorlogen, de val van het keizerlijke Duitsland, de chaos van de Weimarrepubliek, de economische crisis en de nazitijd met haar miljoenen slachtoffers? Het antwoord is: ja. Want Hugo Hartung schreef die roman, die na verschijnen in 1957 in Duitsland een ongekend succes was, die een miljoenenoplage haalde en die vrijwel direct werd verfilmd. Hartung koos voor het vertellen van zijn verhaal een speelse vorm. De hoofdpersoon, de journalist ‘R’, krijgt midden jaren vijftig van een tijdschrift de opdracht een groot biografisch artikel te schrijven over zijn jeugdvriend Bruno Tiches. Deze is kort daarvoor overleden, waarna in de nalatenschap zijn dagboeken zijn aangetroffen. ‘R’ leest die dagboeken en ontdekt dat hij er regelmatig in voorkomt. Alleen herinnert hij zich allerlei gebeurtenissen soms net iets anders dan zijn vriend ze in zijn dagboeken heeft opgetekend. Het lezen van de dagboeken doet bovendien ook allerlei herinneringen bij hem herleven, waardoor het verhaal een terugblik wordt op hun beider levens.

Bruno Tiches is een meeloper en een opportunist. Hij zweert trouw aan de keizer, is een van de eerste volgelingen van Adolf Hitler, maakt carrière in het Derde Rijk en weet zich na de Tweede Wereldoorlog – na een moeilijke periode al pannenverkoper – te profileren als leider van een populistische politieke partij. Hij sterft als een vermogend man. ‘R’ daarentegen verkoopt zijn ziel nooit. Hij blijft trouw aan zijn principes, ondanks dat hij zijn baan als journalist door toedoen van de nazi’s verliest en zijn levensonderhoud bij elkaar moet scharrelen door grotere en kleinere schrijfklussen. Desondanks is hij wel gelukkig, eerst als student met een jonge barones uit Letland en later met de Deense Kirsten, met wie hij trouwt.

Pas halverwege het verhaal begon langzaam tot mij door te dringen dat dit eigenlijk een heel opmerkelijk boek is. De vaak bizarre historische gebeurtenissen uit deze periode hebben namelijk wel invloed op het leven van de personages, maar worden hoogstens zijdelings benoemd. Dat ‘R’ in de oorlog aan het front vocht en pas na een lange krijgsgevangenschap terugkeerde naar zijn gezin is een mededeling in een bijzin. Zoals de hele oorlog ook nauwelijks wordt genoemd en de opkomst van de nazi’s vooral wordt verteld aan de hand van de dagboeken van Bruno Tiches, dus uit de tweede hand. Dat de nazi’s en hun gedachtegoed verwerpelijk zijn maakt ‘R’ nadrukkelijk duidelijk. Maar vervolgens doet hij er niets tegen, ondergaat de ontwikkelingen lijdzaam. Het privéleven is voor hem een schuilplaats voor de boze buitenwereld, een plek waar het leven licht is.

Het boek verscheen in 1957. De meeste Duitsers waren toen druk bezig met de wederopbouw van hun land en hun leven, niet zozeer met de recente geschiedenis. Maar toch moeten ze massaal in Wij wonderkinderen iets van zichzelf hebben herkend: het zonder verzet ondergaan van het nazibewind, het ervoor wegvluchten in je persoonlijke leefwereld, het na de oorlog niet specifiek benoemen van gruwelen als de vernietigingskampen. Een intrigerend boek. Mooi uitgegeven in de reeks Cossee Century, met een informatief nawoord over het ontstaan en de ontvangst van het boek.

Peter van der Ploeg

Andere recensies

Survival Game – Maren Stoffels – Leopold – 144 blz. Olivier gaat in donker beneden naar de wc, intussen hoort hij allerlei enge geluiden. Hij kan nog steeds niet wennen aan hun nieuwe huis in hun nieuwe woonplaats. Ze zijn daar naar toe verhuisd...
Lees verder Categorie: Kinderboeken
| Reageer!
Zo’n dag waarop er niets gebeurt – Daan Remmerts de Vries – Illustraties: Hanneke Siemensma – Hoogland & Van Klaveren – 32 blz. Je hebt heel veel verschillende prentenboeken. Het ene prentenboek kun je voorlezen en het kind kan dan zelf de prent bekijken....
Lees verder Categorie: Prentenboek
| Reageer!
De verloren godin – Jacob Slavenburg – London Books – 300 blz. In dit boek, met als ondertitel ‘de invloed op de vrouw-man relatie’, vertelt cultuurhistoricus Slavenburg in een korte geschiedenis hoe de overgang van de vrouwelijke naar de mannelijke wereld plaatsvond. Het boek...
Lees verder Categorie: Boek van de week, Geschiedenis, Mens & Maatschappij, Non-fictie
| Reageer!