Een ultieme daad van liefde
Stadium IV – Sander Kollaard – Van Oorschot – 157 blz.
Barend en Sarie een gepensioneerd stel, maakt plannen om een tocht door Europa te gaan maken. Barend neemt zijn tijd voor het uitzoeken van een camper.
Eerste zin:
“Het kostte Barend Vervoort 103 dagen om te komen tot de aanschaf van de Adria Matrix 680 SP, ruim drie maanden dus, die zich uitstrekten van een mooie voorjaarsdag in april tot een zomerdag eind juli, een van de hondsdagen, zo’n dag waarop een spelend kind in het achtertuintje opeens een geur van bederf oppikt, goor, gemeen, afkomstig van het kadaver van een klein dier, een rat, een mol, een egel, ergens in een bloembed.”
Twee dingen kunnen uit deze zin worden afgeleid. Ten eerste dat Barend een man is die zijn keuzes weloverwogen maakt en dat die hondsdag een vooraankondiging bevat van het onheil dat boven zijn hoofd en dat van zijn vrouw Sarie blijkt te hangen. Hiermee verraad ik niets, want de titel Stadium IV zegt genoeg. Het is het stadium van kanker waarin alleen uitstel van de dood mogelijk is, maar meestal niet voor lang. Door medicatie en pijnstillers worden de laatste maanden van de patiënt, in dit geval Sarie nog draaglijk gemaakt.
Tijdens de proefrit met de Adria gaat het meteen al mis. Sarie krijgt een epileptische aanval en belandt in het ziekenhuis in België. Ze heeft uitgezaaide kanker met een tumor in het hoofd die epileptische aanvallen veroorzaakt. Al snel blijkt dat Sarie en Barend het niet eens zijn over de behandeling. Barend vindt dat zijn vrouw er alles aan moet doen om nog zo lang mogelijk te leven, terwijl Sarie alleen nog maar zonder pijn de laatste maanden wil doorbrengen. Sarie gaat haar eigen gang en dat wekt Barends woede. Maar hoe boos kun je worden op een vrouw die doodziek is en alleen nog rustig wil sterven?
Het grootste gedeelte van het boek speelt zich af in Zweden, waar de twee elkaar ooit ontmoetten tijdens een bijeenkomst van socialistische jongeren waar ook de latere premier Olaf Palme acte de présence gaf.
Beetje overbodig is de gedetailleerde informatie over de medicijnen die Sarie krijgt voorgeschreven, en ook de werking van hersencellen en de korstsluiting bij een epileptische aanval zijn niet echt nodig. Maar verder is het een mooi en aangrijpend verhaal.
Kollaard vervlecht kunstig zijn visie op de verhalen van Selma Lagerlöf over Nils Holgersson met het verhaal van Sarie en Barend. Het is een roerend verhaal over een lange relatie waarbij een van beiden moet achterblijven en alleen verder moet.
Het slot is nogal onverwacht en zowel gewelddadig als liefdevol. De lezer mag zelf invullen wat er daarna met Barend zou kunnen gebeuren. Misschien gaat hij wel zwemmen in het ijskoude water van de Oostzee tot de onderkoeling toeslaat en hij, net als de weerloze gewonde zeemeermin in een van de verhalen Lagerlöf, dat in het boek voorkomt, naar de bodem zal zakken.
Pieter Feller
