Gevangen in een sekte

Hannelore. Het meisje uit de sekte – Frank Krake – Uitgeverij Achtbaan – 497 blz.

Het verhaal over Hannelore van Otterloo (*1977), die vanaf haar derde opgroeide in de sekte ‘Gemeente Gods’, is inmiddels door tal van media onder de aandacht gebracht, en daarmee ook het gevaar van sektarische gemeenschappen. Dat laatste inspireerde Frank Krake tot het schrijven van Hannelore. Het meisje uit de sekte. In de Epiloog in het boek zijn de gedachten van Hannelore over het voorstel om haar levensverhaal in een boek naar buiten te brengen als volgt verwoord: ‘Daar had ze zelf ook al eens aan gedacht. Ieder kind, iedere man of vrouw die uit handen van zo’n sekte zou kunnen worden gered, was er één. En bekendheid geven aan het feit dat er nog altijd sektes zijn, dichtbij en om ons heen, zou preventief kunnen werken. Graag zou ze ook aan al die mensen die in zo’n sekte zitten willen laten zien dat er licht is aan het einde van de tunnel. Dat er hulp is als je besluit eruit te stappen. En alle vrouwen die zijn mishandeld of misbruikt zou ze zo graag helpen en de weg wijzen naar geestelijke vrijheid. Ze zou misschien als voorbeeld en inspiratiebron kunnen dienen voor al die mensen die een duwtje in de rug nodig hebben.’

Daarom besloot ze haar verhaal te vertellen, vijfentwintig jaar na haar bevrijding uit Cyprus, waar sekteleider Sipke Vrieswijk (1928-2019) met een deel van zijn sekteleden was neergestreken, nadat de grond hem in Nederland, Israël en Zweden te heet onder de voeten was geworden vanwege het onderzoek dat de belastingdienst en de kinderbescherming naar de sekte deed. Dat het besluit van Hannelore effect heeft, is inmiddels gebleken. Andere slachtoffers van Vrieswijk hebben zich inmiddels gemeld, terwijl de politie ook meldingen heeft ontvangen over vergelijkbare sektes.

Het is niet niks wat Hannelore en haar sektegenoten meemaken onder het nietsontziende regime van Vrieswijk, die zich de Profeet en ook wel Jusaiah noemt. In naam van God – ‘Alzo spreekt de Here der Heerscharen’- laat hij familiebanden doorsnijden, scheidt hij ouders en kinderen, klopt hij zijn volgelingen vrijwel elke cent uit hun zak en maakt hij hen volkomen afhankelijk van zichzelf. Vrouwen, mannen en kinderen laat hij in urenlange samenkomsten en in individuele boodschappen geloven dat ze uitverkoren zijn, maar ook dat ze aan zichzelf moeten werken om die status te behouden en verder te groeien. De volgelingen moeten hun vrije wil opgeven en in alle opzichten dienstbaar zijn. Op elk moment van de dag, ook midden in de nacht, kunnen ze worden opgeroepen om diensten te verrichten. Dat varieert van het bereiden van maaltijden, het timmeren van konijnenhokken, het schoonmaken van de trap tot het bevredigen van de seksuele verlangens van Vrieswijk en zijn minnares Aagje, die de Profetes wordt genoemd. Ronduit huiveringwekkend is vooral dat laatste. Eerst zijn het alleen vrouwen die als ‘Bruid van Christus’ gedwongen worden tot seks, later moeten ook mannen en kinderen eraan geloven. Zo ook Hannelore, die vanaf haar elfde door het tweetal seksueel wordt misbruikt, waarbij het toedienen van alcohol en drugs tot de vaste rituelen behoort.

Stukje bij beetje bouwt Krake een beeld op van een uiterst verstikkende gemeenschap, waarin mensen volkomen van hun vrijheid worden beroofd en zich voortdurend afvragen hoe ze het de Profeet, en daarmee God, naar de zin kunnen maken. Het ondergaan van straffen is voor hen dan ook logisch wanneer ze iets niet goed doen in de ogen van de Profeet. En die straffen liegen er niet om. Naast financiële boetes betreft dat bijvoorbeeld opsluiting in het kippenhok, niet eten, vervloekt worden of weggestuurd. En dat alles brengt Vrieswijk naar voren als zijnde Gods wil. Als volgeling Jos wordt weggestuurd, zegt Vrieswijk: ‘De Here is zozeer vertoornd dat je vannacht buiten het klooster slaapt. We zullen zien of ik morgen toestemming krijg ter goedkeuring van jouw terugkeer. Verdwijn, zo spreekt de Here.’

Bij een buitenstaander roept een en ander vragen op. Hoe kan een weldenkend mens hierin meegaan? Hoe kan iemand zich zo volledig overgeven aan een leider dat straffen normaal wordt gevonden en dat hij of zij op zo’n moment alleen maar hoopt weer in genade te worden aangenomen. Vrouwen zijn blij als ze weer mogen ‘douchen’ ten teken dat ze verwacht worden voor een bedsessie met de Profeet en Profetes. Het is moeilijk voor te stellen.

En toch is die overgave er. Zo ook bij Hannelore, die in 1994, vlak voor haar achttiende verjaardag, door haar oom met hulp van de politie uit de sekte wordt gehaald. Tegen haar wil gaat ze mee. Terug naar Nederland, terug naar haar moeder, die eerder al door de Profeet is weggestuurd. Het kost Hannelore veel moeite zich aan te passen aan haar nieuwe leven. De vrijheid die ze ervaart, is haar vreemd. In de Gemeente Gods werd alles voor haar beslist, nu moet ze zelf keuzes maken. Uiteindelijk lukt het haar afstand van de Gemeente te nemen, mede dankzij haar toekomstige echtgenoot Eduard, haar schoonouders en verschillende hulpverleners. Hoewel ze zich regelmatig een verraadster voelt, lukt het haar een gelukkig leven op te bouwen, samen met haar man en vier kinderen. Dat roept respect op.

Het beeld dat Krake schetst over de sekte is niet alleen huiveringwekkend, het is ook gedetailleerd. Uit het overzicht van de geraadpleegde bronnen en uit het dankwoord blijkt dat hij gedegen onderzoek heeft gepleegd. Het geschetste beeld is dan ook overtuigend. Het maakt duidelijk dat het kan misgaan in een sektarische gemeenschap en welke invloed dat op individuen kan hebben. Daarbij is het boek meer dan het levensverhaal van Hannelore. Ook de levens van andere volgelingen van Vrieswijk komen uitgebreid aan de orde evenals de uiteindelijke arrestatie en veroordeling van de sekteleider en zijn minnares. Alles bij elkaar is sprake van een zeer compleet verhaal, dat gepresenteerd wordt in de vorm van een journalistiek verslag waaraan fictieve elementen zoals dialogen zijn toegevoegd. Deze doen echter geen afbreuk aan de waarheidsgetrouwheid. Ze verlevendigen en maken het verhaal nog indringender.

Janneke van der Veer