Hedendaagse Indiaanse levens

Er is geen daar daar – Tommy Orange – Vertaling: Jetty Huisman – Meulenhoff- 320 blz

Een roman over het leven van Indianen in de Verenigde Staten van vandaag de dag, is een bijzonderheid. Er is geen daar daar, van Tommy Orange is zo’n boek. Het is zijn debuut en werd in de VS heel goed ontvangen. Bij het woord Indianen zullen de meesten van ons denken aan de krijgers te paard uit de vele westerns. Aan het eind van de negentiende eeuw werden de verschillende stammen in de hun aangewezen reservaten ondergebracht. Daar werden ze geacht geleidelijk te integreren, min of meer met behoud van hun eigen cultuur. Tegenwoordig woont het grootste deel van de Indiaanse bevolking echter buiten deze reservaten. Hun totale aantal is zo’n drie miljoen. De sociale omstandigheden van de oorspronkelijke bevolking van de VS zijn nog steeds beduidend slechter dan die van andere bevolkingsgroepen. Werkloosheid, armoede, alcohol – en drugsverslaving, een slechte gezondheid, zelfmoord en een vroege dood komen onder Indianen relatief veel voor.

“We moesten naar de stad als noodzakelijke laatste fase van onze assimilatie, zodat we voorgoed opgelost, weggevaagd, uitgeroeid zouden worden als slotstuk van een vijfhonderd jaar durende operatie. Maar de stad vernieuwde ons, en we maakten ons de stad eigen. We raakten de weg niet kwijt tussen de uitgestrekte hoogbouw, de stroom van naamloze massa’s, het onophoudelijke verkeerslawaai. We zochten elkaar op, stichtten centra voor indianen, kwamen naar de stad met onze gezinnen en powwows, onze dansen, onze liederen, ons kralenwerk. We kochten of huurden woningen, sliepen op straat, onder viaducten, we gingen naar school, namen dienst in het leger, bezochten indianenkroegen in de wijken Fruitvale in Oakland en The Mission in San Francisco.”

Oakland is de stad waar het leven van de meeste figuren uit het boek zich afspeelt en de powwow is het feest van de tradities waar iedereen op zijn of haar eigen manier naar uitziet en naar toe leeft.
Er is geen daar daar, kent meerdere hoofdpersonen. Vanuit een wisselend vertellersperspectief worden ze in korte en langere hoofdstukken geïntroduceerd: Tony Loneman met zijn misvormde gezicht, het gevolg van alcoholmisbruik van zijn moeder tijdens de zwangerschap. Dene Oxendene die de oude verhalen en tradities van zijn volk voor het nageslacht wil bewaren.
Opal Viola Victoria Bear Shield die zich ontfermt over familieleden die door huiselijk geweld, en drankmisbruik geen onderdak hebben. Jacquie Red Feather, gestopt met drinken en vastbesloten haar uiteengevallen familie weer bij elkaar te brengen. Edwin Black, een eenzame, zwaarlijvige jongeman, die bijna alle tijd doorbrengt achter zijn computer. Een groepje jonge criminelen die het plan opvat een overval te plegen tijdens de komende powwow.

Al deze personen zijn van plan, vaak met goede, soms met slechte bedoelingen het grote feest te bezoeken. Orange geeft al deze mensen een stem en schetst hun gevoelens, frustraties, twijfel, hoop en verlangens. Meestal slaagt hij daar goed in, sommige karakters worden niet voldoende uitgewerkt waardoor ze niet voor de lezer gaan leven. De auteur had beter wat minder personen kunnen opvoeren, daar was zijn boek (nog) beter van geworden.
Er is geen daar daar, de titel komt van een citaat van Gertrude Stein over Oakland, is een mooie roman over mensen die met vallen en opstaan, vanuit een tragisch verleden, op zoek zijn naar hun eigen plaats in het moderne Amerikaanse leven.

Dick Huitema