Het beestje heeft vele namen
Toine Andernach is een vogelaar met een passie voor taal. Toen hij op zijn tiende lid werd van Natuurwacht Bommelerwaard was hij direct gefascineerd door vogels. Taal was ook al vroeg zijn ding: het begon met limericks en stukjes voor de schoolkrant en het mondde uit in een studie Taal- en Literatuurwetenschap in Tilburg. Hij combineert zijn werk als performer coach en onderwijsdeskundige bij de TU Delft met zijn vogelhobby en schrijfwerk. Monografieën over een vogels verschijnen geregeld; ook vogelgidsen zijn er veel; daarnaast nog eens speciale uitgaven over vogelgebieden. Als vogelaar ben je dan blij als er wat anders op dit gebied verschijnt: een boek over vogelnamen Baardman & boterkontje dat bij vogelexcursies heel wat verwarring kan voorkomen.
 Op de achterkant van je boek Baardman & boterkontje staat: “Toine Andernach is een enthousiaste vogelaar met een passie voor taal. Of moeten we zeggen een taalkundige met passie voor vogels?”.
Als ik moet kiezen, neig ik naar het eerste: ik ben als taalkundige opgeleid maar in mijn huidige werk als onderwijsmanager en presentatiecoach niet meer bezig met taalkundige onderwerpen. Daarentegen ben ik wel een actieve en enthousiaste vogelaar die altijd geĂŻnteresseerd is in onderwerpen die met taal te maken hebben.
Heb je, wat beide gebieden betreft, al eerder publicaties het licht doen zien?
In een aantal van mijn vorige functies heb ik als onderzoeker veel wetenschappelijke artikelen geschreven over taalkundige onderwerpen. En over vogelnamen schrijf ik regelmatig voor de websites van Vogelwacht Delft en de Midden-Delflandvereniging. Maar Baardman & Boterkontje is mijn eerste echte boek.
Als taalwetenschappers zal je vast veel gelezen hebben. Kun je iets vertellen over je leeservaringen? Las je in je jeugd al veel, en wat? En daarna?
Op de middelbare school was ik geen lezer van literatuur. Wel verslond ik boeken over de natuur en was mijn vogelgids mijn beste vriend. Mijn tekort aan literatuur heb ik later wel ingehaald. Wat non-fictie betreft heb ik over onderwijs, storytelling en presentatietechnieken veel boeken in de kast staan. Maar natuurlijk ook over taal, vogels en vogelnamen. Die had ik al voordat ik aan mijn eigen boek begon, maar het zijn er de laatste tijd wel veel meer geworden.
Heb je favoriete boeken en/of auteurs?
Ik houd van Nederlandstalige romans in allerlei verschillende stijlen, van bijvoorbeeld Arnon Grunberg, A.F.Th. van der Heijden en Ilja Leonard Pfeijffer maar ook van de luchtigere stijl van Herman Koch en Kluun. Daarnaast ben ik fan van de stijl van schrijvers/cabaretiers als Hans Dorresteijn, Midas Dekkers en Herman Finkers.
Je vermeldt dat je al vroeg lid werd van de Natuurwacht Bommelerwaard. Hoe is die belangstelling voor de natuur ontstaan?
Mijn belangstelling voor de natuur is, voor zover ik kan nagaan, bij mezelf begonnen. Maar toen ik eenmaal lid van de Natuurwacht was, ben ik snel enthousiaster geworden onder de bezielende leiding van Ton van Balken die toen jeugdleider was van de Natuurwacht. Tijdens excursies heb ik van hem veel geleerd en ook veel respect voor de natuur gekregen.
Op je Linkedin-pagina heb je het over je “stokpaardje”: stilte. Zou je dat niet ook kunnen verbinden aan de natuur?
Leuk dat je ook die verbinding legt! Paul Kemmeren (mijn uitgever van Uitgeverij Noordboek) heeft dat ook al als mogelijk thema opgeworpen. Stilte is een onderwerp dat me intrigeert en waarover ik in het verleden ook een aantal blogs heb geschreven. Als je als vogelaar zelf rust en stilte kunt vinden, zal je meer vogels zien. Want vogels kijken doe je ook met je oren. Wie weet komt het nog eens in een boek terecht…
Heeft je werk als presentatiecoach enig verband met je hobby(?) van vogelaar?
Mooie vraag! Als presentatiecoach en als (schrijvend) vogelaar vertel ik verhalen vanuit mijn eigen passie, interesse en expertise. Het overbrengen van die verhalen is dus een gemeenschappelijk element. Daarnaast propageer ik dus als presentatiecoach de kracht van stilte. En als vogelaar heb je die ook nodig.
Heb je tijdens vogelexcursies gemerkt dat er behoefte is aan een boek, zoals je nu hebt geschreven?
Tijdens vogelexcursies hadden we vaak discussies over de betekenis van vogelnamen. Dus ja, het is wel een onderwerp dat speelt onder vogelaars. En door mijn gecombineerde interesse in vogels en taal, wilde ik wel eens uitzoeken hoe het zat. Ik zocht en vond goede naslagwerken op het gebied van vogelnamen en een etymologische databank. Daar is soms moeilijk doorheen te komen, dus ik wilde het graag voor een groter publiek toegankelijk maken. Daarom is mijn boek een mix van kennis over de herkomst van vogelnamen, mooie foto’s en oude prenten, (moeilijke J) quizvragen en luchtige anekdotes.
Zou je eerst vogelaar moeten zijn om je boek te waarderen of zou het een aanmoediging kunnen zijn om vogelaar te worden?
Inmiddels is de eerste druk al bijna uitverkocht en ik heb in mijn eigen omgeving gemerkt dat het boek zeker de interesse voor vogels opwekt bij mensen die nog geen vogelaar zijn. Daarnaast wordt het ook gewaardeerd door doorgewinterde vogelaars.
Denk je niet dat die (sterk) doorgewinterde vogelaars heel vaak op soortenjacht zijn? En het ze een zorg zal zijn hoe de vogel, in welke regio dan ook, zal heten.
Ik ken veel verschillende soorten vogelaars: de zeldzame soortenjager, de verzamelaar van zo veel mogelijk verschillende soorten, maar ook de vogelbeschermer die er alles aan doet om onze (broed)vogelpopulatie zo groot mogelijk te maken, de natuurbelever die geniet van alles wat ie tegenkomt en de vogelfotograaf die vooral op zoek is naar het perfecte plaatje. En onder al die vogelaars zijn er ook die het leuk vinden om te weten hoe vogels aan hun naam komen.
Kun je iets vertellen hoe de combinatie van tekst en foto’s tot stand is gekomen?
Veel vogelaars zijn ook fervente fotografen. En sinds mijn lidmaatschap van Vogelwacht Delft heb ik er een aantal fotograferende vogelvrienden bij gekregen. Alle vogelfoto’s in het boek zijn dan ook door een van hen gemaakt. Een van die vrienden, Renata de Wit, stond ook aan de wieg van dit boek en van haar zijn de meeste foto’s opgenomen. De oude vogelprenten komen uit Nederlandsche Vogelen, een oude serie van vijf prachtig geïllustreerde vogelboeken uit de achttiende en negentiende eeuw met beschrijvingen van kenmerken, voorkomen en culinaire kwaliteit van vogels. Van deze boeken is een aantal jaren geleden een herdruk uitgegeven.
Staan ons nog nieuwe boeken van jou te wachten? Zo ja, kun daar al een tipje van de sluier over kunnen oplichten?
Ik ben zeker van plan om nog een boek te schrijven (want je bent toch pas een echte schrijver als je twee boeken hebt geschreven? Er zijn nu alleen nog vage ideeën maar het gaat zeker iets met taal en/of vogels te maken hebben. Ik heb de smaak nu te pakken gekregen.
Het slotwoord is aan jou!
Leuk dat ik zo uitgebreid over mijn achtergrond, drijfveren en plannen heb mogen vertellen! Dank voor de uitnodiging. Ik heb mezelf ook weer wat beter leren kennen.
Vragen: Kees de Kievid
Foto auteur: Maud Kaan
