Het geduld van de bloemen – Stefan Brijs
Berichten uit de bedreigde Spaanse natuur
Van de Belgische schrijver Stefan Brijs had ik tot voor kort niets gelezen. Afgelopen zomer las ik voor het eerst een boek van deze auteur, de roman Post voor mevrouw Bromley. Dat smaakte naar meer en toen ik las dat Brijs al meer dan tien jaar in de Spaanse regio Andalusië woonde en daarvan verslag had gedaan in twee boeken, was mijn interesse gewekt. Andalusisch logboek en Berichten uit de vallei, bleken een genot om te lezen. Brijs verhaalt in deze boeken meeslepend over zijn leven in een vallei in de bergen bij Malaga. Hij is een kunst- en natuurliefhebber en van de interesse in (religieuze) kunstwerken doet hij vooral verslag in zijn Andalusisch logboek. In Berichten uit de vallei komt zijn grote interesse in, en liefde voor de natuur, meer naar voren.
Zuidelijkste regio
Dit is nog meer het geval in zijn derde boek over het leven op het Iberisch schiereiland, Het geduld van de bloemen. Brijs verstaat en spreekt Spaans en dat zorgt er voor dat hij goed op de hoogte is van de plaatselijke politiek en de manier waarop de gezagsdragers omgaan met grote problemen zoals droogte en waterbeheer. Andalusië is de zuidelijkste regio van Spanje en wordt hard getroffen door de klimaatopwarming. Daar komt bij dat de agrarische sector zich enorm heeft ontwikkeld en er grote avocado- mango- en olijfbomenplantages zijn aangelegd, die veel water gebruiken.
Rijk natuurleven voorbij
De kleinschalige olijfolieproductie kwam van bomen die op terreinen stonden met veel ondergroei van allerlei kruiden, vaak wat rommelige veldjes waar herders hun schapen lieten grazen. Ook was er veel braakland. Dit alles ging gepaard met een zeer rijk natuurleven. Maar deze situatie wordt meer en meer verleden tijd: “Voor het behoud van die bomen heb ik een jaar of acht geleden bijna moeten vechten toen het achterliggende braakland werd schoongeveegd om er akkers van te maken. Liefst had de eigenaar uit Madrid alles laten weghalen. Ook al bezit hij een paar duizend hectare landbouwgrond, van hiertot in Sevilla, hij rekent in vierkante meters”. Het ging hierbij om twee wilde olijfbomen vlak achter het erf van Brijs…
Observaties
Er staan meer wrange en kritische observaties in het boek. Ik vind dat het daar alleen maar beter van wordt, want lees bijvoorbeeld wat Brijs te melden heeft over de “mar de plastico”, de zee van plastic bij El Ejido, vroeger een slaperig dorpje, nu een stad met 90.000 inwoners: “Al tot hoog in de bergen zijn megakassen opgerukt en jaarlijks wordt er nu vier miljoen ton groente en fruit geteeld voor de Aldi’s en Carrefours van deze planeet. Het gevolg is dat het water in de ondergrond inmiddels zo goed als op is en de capaciteit van de ontziltingsinstallatie voor zeewater, die er in 2016 is gekomen, na nog geen tien jaar al niet meer toereikend is”.
Zoals gezegd vormen de observaties van de schoonheid, de verscheidenheid en de kwetsbaarheid van de natuur het grootste deel van dit boek. Belevenissen en observaties rondom zijn huis én verder weg op speciale excursies naar gebieden waar zeldzame flora en bijzondere vogelsoorten zijn aan te treffen.
Brijs verblijft in het voorjaar van 2021 langere tijd in België waar zijn moeder op sterven ligt. Bij zijn terugkeer constateert hij dat een paartje zeldzame roodstuitzwaluwen voor het eerst een nestje op zijn terras hebben gebouwd. Na de dood van zijn moeder haalt hij troost uit de jaarlijkse komst van deze vogeltjes.
“De hele zomer lang kon ik niet naar ze kijken zonder aan mijn moeder te denken. Maar dat deed me geen verdriet. Integendeel. Met haar dood had ik dan wel een groot verlies geleden, tegelijk had ik er geheel onverwacht iets voor in de plaats gekregen. Het was gewoonweg komen aanvliegen. Troost, vermomd als een zwaluw. Alleen al daarom wenste ik dat ze dit jaar zouden terugkeren”.
Nestelende zwaluwen, wilde pioenrozen en orchideeën, zeldzame Spaanse zilversparren, de schaarse Iberische lynx en de al even bijzondere kaalkopibis; ze komen allemaal voorbij. Brijs schrijft beeldend en tegelijk ingetogen: “De vallei is nauwelijks ontwaakt of er klieft een bijeneter doorheen met een snelheid alsof hij voor het daglicht thuis moest zijn”.
Extreme droogte
De titel van het boek slaat op het feit dat in Andalusië, dat steeds vaker te kampen heeft met extreme perioden van droogte, planten lang moeten wachten op een regenbui die zorgt voor een korte massale bloei. De boodschap van Brijs is dat dit geduld eindeloos mag lijken, maar dat er grenzen zijn. Het geduld van de natuur raakt op. “In de regionale krant stond vandaag dat de Andalusische overheid de restricties vanwege de droogte verder heeft afgebouwd. De boeren mogen weer water putten uit het stuwmeer, alle zwembaden mogen worden gevuld, iedereen mag weer een kwart meer water verspillen dan hij nodig heeft om te leven”. Ik kan dit boek iedereen aanraden, het is wel verstandig eerst Berichten uit de vallei te lezen, daar beide boeken in mijn ogen een organisch geheel vormen.
Dick Huitema
Boek bestellen!
