Literaire streekroman
De heilige Rita – Tommy Wieringa – Bezige Bij – 286 blz.
Ja, er komen Russen, Polen en Chinezen in De heilige Rita langs, maar het verhaal speelt zich af in Mariënveen, een gefingeerd plaatsje in de Achterhoek, in die zin is het een streekroman. Aloïs Krüzen en Alice Klein Haarhuis trouwen ergens in de jaren zestig en krijgen een zoon, Paul. Er gebeurt betrekkelijk weinig in het dorp tot er op een dag een sproeivliegtuigje, met Arthur Rubin, neerstort, dat helemaal uit de Sovjet Unie is komen vliegen. Het komt neer in het maïsveld naast het land van Aloïs Krüzen. Krüzen redt de man uit het vliegtuig. Als de Rus ontslagen wordt uit het ziekenhuis moet hij nog verder revalideren. De autoriteiten dringen hem min of meer op aan Krüzen, die met de Rus een paard van Troje binnenhaalt. Na verloop van tijd valt zijn vrouw Alice voor de charmes van Rubin en vertrekt.
Aloïs en Paul, dan acht jaar, blijven achter en zetten hun leven voort in de oude Saksische spookboerderij vlakbij de Duitse grens. Tweeënveertig jaar later is Aloïs bejaard en verzorgt Paul hem. Moeder Alice heeft hij nooit meer teruggezien. Paul heeft een handel in ouwe militaria, voornamelijk Duitse spullen uit de Tweede Wereldoorlog. Hij is bevriend met een andere vrijgezel, Hedwiges Geerdink. Hedwiges heeft de kruidenierszaak van zijn ouders geërfd, maar het zaakje is kwijnende omdat er een supermarkt in het dorp is gekomen. Over Hedwiges gaat het gerucht dat hij miljonair is. Het blijft een sneu stel Paul en Hedwiges, ongetrouwd en met een saai leven en hun middenstandsbedoeninkjes.
De twee slome vrijgezellen bezoeken regelmatig een bordeel net over de Duitse grens. De eigenaar van het bordeel is de onbetrouwbare ex-klasgenoot Laurens Steggink. In het bordeel schenkt de moederlijke prostituee Rita Paul af en toe wat liefde. De heilige Rita van Cascia is ook nog de patroonheilige van het voornamelijk katholieke Mariënveen. Zij waakt vooral over alle mensen die zich moeilijk staande kunnen houden in het leven.
Het verhaal komt in een stroomversnelling als Hedwiges Geerdink wordt overvallen en zijn bijeen gespaarde fortuin – overigens geen miljoen – afhandig wordt gemaakt. Verdachten van de overval zijn Laurens Steggink en de Rus die altijd aan de bar hangt in het bordeel. Hoewel er geen bewijzen zijn, beschuldigt Paul Steggink van de overval. Vanaf die tijd wordt hij bedreigd.
Waar gaat De heilige Rita allemaal over? Het verdriet van de weggelopen moeder, een vader-zoonverhouding, veranderende sociale verhoudingen in een dorp, oplaaiend geweld, hemeltergende eenzaamheid, verkeerde keuzes en het onvermogen om een relatie te bestendigen. Paul Krüzen heeft namelijk een kortstondige relatie met ex-klasgenote Ineke Wessels en belandt zelfs met haar in bed, maar wordt ter plekke impotent als hij haar bos grijze schaamhaar ziet.
Wieringa houdt alle lijnen goed in de hand. De heilige Rita is een roman over de kleine dingen van het leven, ingebed in de grote lijnen van de wereldgeschiedenis. Mariënveen is een microkosmos waaraan de oorspronkelijke bewoners nooit zullen ontsnappen. Een roman vol van gedenkwaardige karakters in een verfijnde, zintuiglijke stijl.