Menselijk gedrag vermakelijk beschreven

De buurman – J.J.Voskuil – Van Oorschot – 304 blz.

De meeste schrijvers nemen bepaalde gebeurtenissen of situaties, laten er hun fantasie op los, en maken daar een literair kunstwerk van. J.J.Voskuil is een schrijver die zo min mogelijk zijn fantasie gebruikt en zich in zijn boeken helemaal baseert op gebeurtenissen die hij zelf heeft meegemaakt, zoals o.a. in Bij nader inzien, Het Bureau en de reisverhalen met zijn vrouw.

In deze roman beschrijft Voskuil de relatie tussen zijn alter ego Maarten Koning en zijn vrouw Nicolien en de twee homoseksuele buurmannen Petrus en Peer. ‘De buurmannen’ was als titel misschien wat preciezer geweest. Op de achterflap wordt gezegd dat het om een vriendschap ging, maar dat klopt niet helemaal. Nicolien doet erg veel moeite om bevriend te raken met de buurmannen, maar Maarten gelooft daar niet in.

Hij vindt ze intellectueel oninteressant en heeft een moeizame relatie met de twee. Nicolien verwijt hem dat dit komt omdat hij een hekel heeft aan homo’s, net zoals zijn moeder die had. Ze denkt ook dat hij jaloers is omdat zij wel een goede band met de twee heeft. Kortom Maarten en Nicolien maken in dit boek weer vaak ruzie. Een feit dat Lousje Voskuil in het voorwoord ook vermeldt als een van de redenen, om de publicatie in 2001, toen het script al af was, niet door te laten gaan.

Maar als het boek als roman wordt gepresenteerd, waarom is dat dan zo erg? Waarschijnlijk omdat het gekibbel tussen Maarten en Nicolien in weinig of niets verschilt van de ruzies tussen Voskuil en Lousje. Voskuil presteert het om die ruzies, die vaak een vast patroon volgen, heel precies op te schrijven. De beschrijvingen zijn zo goed en hilarisch dat ik er regelmatig om moest lachen.

Ook de belevenissen van ‘de kabouter Petrus’ en zijn veel jongere vriend Peer, zijn een bron van vermaak. Het is een natuurlijk soort humor en de lach wordt vaak opgewekt door de herkenbaarheid van de gebeurtenissen of de karakters. Zo zijn er de bekende ergernissen tussen buren. De familie Koning past heel vaak op ‘Pierewiet’ de kanarie van P en P, maar als de Konings aan hen vragen of ze een keer de katten willen verzorgen, stuiten ze op onwil. Ook in Het bureau was het vinden van iemand die de katten wilde verzorgen als de Konings op vakantie waren een terugkerend probleem.

Voskuils stijl is droog en tamelijk kaal en voor iedereen heel goed te begrijpen. Lees De buurman en geniet van een boek dat ogenschijnlijk zo simpel is, maar juist heel geraffineerd is geschreven, een literair boek dat heel toegankelijk is en niet zwaar of ingewikkeld. Voskuil is misschien wel de meest humoristische literaire schrijver uit het Nederlandse taalgebied en hij verdient een veel groter lezerspubliek.

Pieter Feller