Op de middelbare school kwam de liefde voor lezen

Wilma Verhoeven (Andel, 1963) is de jongste dochter in een gezin van negen kinderen. Na Mavo en Havo ging ze naar de Bibliotheek- en documentatie academie Tilburg. Derde jaar in Amsterdam op Frederik Müller Academie. Specialisatie Schoolbibliotheekwerk. Na wat bibliotheek gerelateerde baantjes in Amsterdam en Krimpen a/d IJssel, vijf jaar gewerkt op school voor slechtziende kinderen in Rotterdam. Daarna vijf jaar Boekhandel De Bengel in Dordrecht. 1994 start ze kinderboekwinkel De Giraf tot heden. Sinds kort vrijwilliger in een klein hospice in Rotterdam. Twee zoons, Ted en Max en twee ‘cadeau-kinderen’ Richard en Esther, van huidige partner Ed, met wie ze samenwoont. Ze houdt van mooie boeken, het boekenvak, wandelen, zingen (momenteel Gregoriaans), muziek luisteren (allerlei genres), gezellige etentjes met vrienden, musea, films, rivieren en reizen in Europa.

In je jeugd las je wel, maar lezen werd niet van huis uit gestimuleerd. Hoe kwam je aan je boeken? Waren er toch wel boeken in huis of haalde je ze uit de bibliotheek? Welke titels hebben destijds indruk op je gemaakt?

Jaarlijks kregen we een boek bij de kerstviering van school. Dit vond plaats in de kerk. Meestal was het een titel van W.G van der Hulst. Een enkele keer kreeg ik een boek voor mijn verjaardag of van sinterklaas. Dat waren dan veelal boeken uit kostschoolseries als Billy Bradley. Ook was ik verzot op Pietje Bell. Een tijdje ben was ik lid van de bibliotheek. Hiervoor moest ik fietsen naar het volgende dorp. Als je vraagt welke boeken uit die lagere school tijd indruk maakten waren dat denk ik toch echt de W.G. Van der Hulst verhalen. Mijn moeder las ook voor uit de dikke verhalenbundel. Het waren veelal zielige verhalen die wel iets bij me losmaakten. En dat mijn moeder voorlas was sowieso een fijn rustig moment in een groot gezin met en een drukke winkel aan huis. Een titel die me nog te binnen schiet is en indruk maakte is Ratje van Anne de Vries. Een verhaal over een arm jongetje.

Waren er op de basisschool onderwijzers die voorlazen in de klas en dan bedoel ik niet uit de Bijbel, maar spannende verhalen voor kinderen?

Van de basisschool kan ik me geen enkel boek herinneren dat voorgelezen is. Het zal vast gebeurd zijn maar er is me niets bijgebleven.

Op de middelbare school kan de liefde voor lezen worden geboren of gebroken. Hoe ging dat bij jou? Was er een bevlogen leraar Nederlands of worstelde je je door de berg opdrachten heen?

Op de middelbare school ging er door de boeken een nieuwe wereld voor me open. Ja, hier werd de liefde geboren. Er was een bibliotheek waar ik met regelmaat te vinden was. De bibliothecaresse heeft me laten kennismaken met Thea Beckman, fantastisch! Zij was wat we in de cursus Open boek mijn ‘helpende volwassene’, de persoon die mede bepalend kan zijn in je leesontwikkeling. Het lezen voor ‘de lijst’ was geen straf voor me. Mulisch, Hermans, Wolkers maar ook Multatuli, ik genoot ervan. In mijn boekenkast staan nog boeken met data uit die tijd. Ik besteedde op mijn 16e mijn zakgeld o.a. aan boeken van Maarten ‘ t Hart, George Orwell en ook Heinrich Böll.

Na de middelbare school wist je niet wat je wilde worden. Je ging studeren op de Bibliotheek- en Documentatie Academie. Was je van plan om bibliotheekwerk te gaan doen?

De genoemde bibliothecaresse heeft mij op het idee van de Bibliotheek- en academie gebracht. Ja, bibliotheekwerk leek me wel wat. In Tilburg haalde ik het diploma AB, was toentertijd Assistent Bibliothecaris. Daarna specialiseerde je en dat werd het derde jaar SB, schoolbibliothecaris, in Amsterdam. Stage liep ik bij de Initiatiefgroep voor Vredesopvoeding- en onderwijs. Een van mijn opdrachten was een themacollectie kinderboeken samenstellen én aanschaffen. Met 1000 gulden ging ik naar De Kinderboekwinkel, toen nog om de hoek van de Rozengracht. Ik heb daar een middag doorgebracht en voelde én wist: dít is het! Een Kinderboekwinkel.

Het is bijna vijfentwintig jaar geleden dat je met kinderboekwinkel De Giraf begon. Waarom een kinderboekwinkel en niet een gewone boekhandel?

Vanuit Amsterdam verhuisde ik naar Dordrecht vanwege m’n relatie en omdat ik een baan als schoolbibliothecaris vond op een school voor slechtziende kinderen in Rotterdam IJsselmonde. Ik mocht daar een bibliotheek opbouwen. Daar heb ik vijf jaar met heel veel plezier gewerkt. Ik was er tegelijkertijd ook onderwijsassistent en hielp kinderen met lezen.
Toch liet de ‘droom’ om een eigen winkel te beginnen me niet los. Toen er een vacature kwam bij de literaire boekhandel De Bengel in Dordrecht heb ik gesolliciteerd en werd aangenomen. In het sollicitatiegesprek ben ik zo eerlijk geweest te melden dat ik kwam werken om boekhandelservaring op te doen, omdat ik uiteindelijk een eigen Kinderboekwinkel zou willen beginnen. De eigenaar moest er wel om lachen, met kinderboeken viel geen geld te verdienen. Hij probeerde me te houden door in een hoek van de winkel me mijn eigen kinderboekenhoek te laten runnen. Vijf jaar heb ik er gewerkt, gedeeltelijk als bedrijfsleider. Een prachtige winkel was en is het. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kan. Ik wilde méér met kinder- en jeugdboeken.

Hoe kreeg je alles gefinancierd?

In 1994 nam ik ontslag en vier maanden later, op 1 oktober, openden we de deur van De Giraf. Het financieren was niet heel moeilijk, omdat we ruimte hadden op de begane grond van ons eigen huis. Er was ook veel medewerking van uitgeverijen. Bijna iedereen leverde boeken ‘in depot’. Dat betekent dat ze hun fonds of een gedeelte ervan bij ons in de winkel neerzetten en dat we bij verkoop ons verplichtten het na te bestellen en dát dus te betalen. Door de eerste jaren heen kon ik zo stukje bij beetje onze eigen collectie zelf bekostigen, totdat alle depots opgeheven konden worden. Al in het eerste jaar kon ik Janneke aannemen voor een aantal uren. Mijn twee kinderen kwamen namelijk ook in de beginjaren van De Giraf ter wereld. Dus het lukte allemaal niet in m’n eentje. Janneke is er nog altijd. Eén van de vertrouwde gezichten van De Giraf.

Je bent dol op literaire kinderboekenschrijvers. Dat snap ik, want die zijn voor volwassenen ook boeiend om te lezen, de recreatieve boeken zijn dat minder. Maar om goed geïnformeerd te blijven, moet je je toch ook in dat genre verdiepen. Hoeveel kinderboeken lees je per week of bekijk je ze globaal? Beleef je daar wel plezier aan?

We lezen met z’n allen veel kinderboeken in allerlei genres en leeftijden. Omdat er veel scholen en bibliotheken komen voor advies voor collecties informeren we ons breed. En daar is onze collectie op afgestemd. We vinden het van groot belang dat er in schoolbibliotheken. Recreatieve, kinderjury- en literaire (griffel) boeken staan. We bestempelen onszelf wel als verleiders en vinden het een grote uitdaging om ieder kind én ook de volwassene met een geschikt en fijn boek te deur uit te laten gaan. Dagelijks lees en/of bekijk ik het nieuwe aanbod. Ik geniet nog altijd erg van kinderboeken en nee, niet alles vind ik mooi wat we ingekocht hebben. Maar dat vind ik niet van belang. We willen een winkel zijn waar voor vele smaken boeken te vinden zijn.

Boekwinkels en dus ook kinderboekwinkels hebben het nog steeds niet makkelijk. Hoe ben je de crisis doorgekomen en zijn er momenten geweest dat je het niet meer zag zitten?

De winkel draait goed. Dankzij een trouwe klantenkring en goede contacten met bibliotheken en scholen hebben we weinig last gehad van crisis. Telkens verbaas ik mij weer dat er een kleine groei blijft.

Je houdt niet erg van een vast stramien in je leven. Is het werk in De Giraf na zo’n lange tijd geen sleur geworden? Heb je plannen om nog eens iets heel anders te gaan doen?

Als je vraagt of ik nog iets heel anders zou willen qua werk dan moet ik toegeven dat dat verlangen er zo nu en dan wel is geweest. Niet dat ik het werk vervelend vind want dat heb ik nog nooit ervaren. Ik hou van het boekenvak. Hooguit de jaarlijks terugkerende elementen veroorzaken soms een sleur en moet ik het bedenken én op touw zetten van activiteiten soms uit mijn tenen halen. Dat deed ik in de beginjaren met veel meer gemak en creativiteit. Het is de verantwoordelijkheid 24/7 die me soms zwaar valt ook al draag ik hem met volle overtuiging. Gelukkig heb ik fantastische mensen in dienst waardoor ik veel flexibiliteit heb in het aantal uren dat ik op de werkvloer móet zijn. Dat maakt dat ik naast mijn werk voldoende vrije tijd heb voor andere leuke dingen in mijn leven. Dat is precies wat ik 25 jaar geleden me voor had genomen: een eigen zaak hebben maar geen 60 uur per week werken. En dat lukt.
Sinds kort doe ik vrijwilligerswerk in een kleinschalig hospice in Rotterdam. Mooi en bijzonder werk. Het verrijkt mijn leven.
En natuurlijk ben ik bezig met het bedenken en voorbereiden van een mooi jubileumjaar. We gaan een prachtig boek maken met bijdragen van schrijvers en illustratoren die in de loop der jaren een bezoek hebben gebracht aan onze winkel. De titel wordt ‘Een giraf in de stad’. Er komen schitterende inzendingen binnen. Voor mij is het feest al begonnen.

Wil je tot slot in elke categorie van peuter tot YA een boek noemen wat elk kind eigenlijk voorgelezen moet hebben gekregen of zelf moet lezen?

Boeken die we van harte aanbevelen voor diverse leeftijden:
Baby/peuter: Beertje Pippeloentje Annie M.G. Schmidt met nieuwe illustraties van Fleur van der Weel
Kleuter: De verhalen van Kolletje natuurlijk! Maar ook altijd nog Pluk van de Petteflet.
Zelf lezen: absoluut de Vos en Haas boeken van Sylvia vanden Heede en Thé Tjong Khing. Voorlezen 6+ De Kleine Kapitein van Paul Biegel
Voor 9+ adviseer ik graag de delen van Bakkerij Bliss (Kathryn Littlewood). Mengeling van Sjakie en de chocoladefabriek en Harry Potter.
En nu kunnen we ook niet meer om Lampje heen van Annet Schaap. Echt een topper!
Alle titels van Rob Ruggenberg adviseren we graag aan de 11 tot 14 jarigen.
En daarboven Rindert Kromhout met de trilogie over de Bloomsbury groep met als eerste deel Soldaten huilen niet.

Vragen: Pieter Feller