Verslag van naziterreur en oorlogsleed
Zolang er tranen zijn – Hannelore Grünberg – Nijgh & Van Ditmar – 158 blz.
De moeder van Arnon Grunberg, Hannelore Grünberg(1927 – 2015), heeft ongeveer vijfenveertig jaar na de Tweede Wereldoorlog haar persoonlijke herinneringen opgeschreven. Het begint bij haar leven met haar familie in Berlijn. In hoofdstuk twee volgt een uitgebreid verslag van de reis van de St. Louis, een cruiseschip dat honderden Duitse joden vanuit Duitsland naar Cuba zou brengen. Dat was nog voor de oorlog uitbrak op 13 mei 1939. Er was grof betaald door de vluchtende joden, maar toen het schip in de haven van Havana lag, werden de passagiers niet tot het land toegelaten. Dit verslag van Hannelore Grünberg is helemaal gebaseerd op het boek Kein gelobtes land van Hans Herlin.
Zij was als kind weliswaar aan boord van de St.Louis, maar wist natuurlijk niets van de machinaties van de Cubaanse regering o.l.v. Laredo Bru, terwijl in feite de latere dictator Batista de touwtjes daar al in handen had. Het is wel een heel interessant verhaal dat laat zien dat er niet veel is veranderd in de wereld. Financiële redenen, maar vooral corruptie weerhielden de Cubanen er destijds van om de vluchtelingen toe te laten. Maar ook omringende landen waarvan de Verenigde Staten natuurlijk het grootst is, wilden de joden niet op hun grondgebied toelaten. Hadden ze dat wel gedaan, dan zouden ze de oorlog allemaal overleefd hebben. Maar voor die nog geen duizend joden was nergens plaats en ze keerden terug naar Europa waar ze werden verdeeld over verschillende landen. Hannelore Grünbergs familie kwam in Nederland terecht.
De andere hoofdstukken zijn veel persoonlijker, zoals een verslag van haar verblijf in Westerbork en later in Theresienstadt, Auschwitz-Birkenau, Freiberg en Mauthausen. Vooral in het hoofdstuk over kamp Westerbork worden heel veel namen van kampgenoten genoemd en daaraan kun je zien dat Hannelores notities meer voor zichzelf dan dat ze voor de buitenwacht bedoeld waren. Voor haar waren het bekenden, maar voor ons slechts namen. Na jarenlange verblijven in de concentratiekampen waarin ze haar vader en moeder verloor, keert ze terug in Nederland. Dan zijn alleen nog haar opa en oma en tante Rosi en Ruth in leven.
Er zijn natuurlijk al veel persoonlijke verslagen gemaakt over de ontberingen die joden in WO II hebben doorgemaakt. Dit is er een van en ik denk niet dat het ooit gepubliceerd zou zijn als Hannelore niet de moeder van Arnon Grunberg geweest was. Toch is het de moeite waard om haar verslag te lezen. Eigenlijk kunnen we nooit genoeg van dit soort boeken onder ogen krijgen om weer eens keihard met de neus op de feiten te worden gedrukt. Overheden laten nog steeds vluchtelingen keihard vallen als hun (economische) belangen in het geding komen. Want ook nu hebben vluchtelingen uit oorlogsgebieden het lastig om in een ander land asiel te krijgen.
