Zet je zintuigen open

De tuin – Peter Wohlleben – Vertaling: Bonella van Beusekom – A.W. Bruna – 208 blz.

De Duitse boswachter Peter Wohlleben weet van geen ophouden. Vier jaar na zijn bestseller Het verborgen leven van bomen blijft de auteur zijn liefde voor de natuur uitdragen. In zijn nieuwe boek De tuin observeert en vertelt hij honderduit over een gebied heel dicht bij zijn thuis: zijn eigen tuin.

Het is goed meteen een misverstand uit de wereld te helpen. In tegenstelling tot wat de titel suggereert, is dit geen boek waarin je zal lezen wanneer het tijd is om uien te planten of hoe je best een appelboom snoeit.

De originele Duitse titel van het boek Kranichflug und Blumenuhr. Naturphänomene im Garten beobachten, verstehen und nutzen omschrijft al duidelijker waarover het boek gaat. Peter Wohlleben dwingt ons allereerst te kijken en te observeren, de natuurverschijnselen te begrijpen en vervolgens deze kennis nuttig aan te wenden in onze nabije omgeving of tuin.

De beginhoofdstukken van dit niet geïllustreerde boek beschrijven en verklaren dan ook eerst algemene natuurverschijnselen. Hoe kunnen we bijvoorbeeld het weer voorspellen? Wolken zijn hierbij belangrijke indicatoren. Als er kleine schapenwolkjes opduiken, wordt het mooi weer. Het weer verandert altijd als de wolken uit een andere richting komen dan de wind aan de grond. Maar ook planten en dieren kunnen het weer voorspellen. Zo sluiten de bloemen van bepaalde planten zich als de lucht vochtiger wordt en er regen in aantocht is. Een mooi voorbeeld is de zilverdistel die zelfs in gedroogde toestand op deze manier het weer kan voorspellen aangezien het sluiten op een zuiver mechanisch procedé berust. Een apart hoofdstuk is gewijd aan de verschillende vormen van neerslag: regen, sneeuw en hagel. Hier en daar deelt Wohlleben zijn praktische ervaringen. Zo is hij geen voorstander om planten dagelijks water te geven want daarmee verwen je ze te veel. Nee, planten moeten moeite doen om in hun waterbehoefte te voorzien. Ze moeten gedwongen worden om veel dieper te wortelen in plaats van een oppervlakkig wortelstelsel te ontwikkelen en bij de eerste droge periode hun bladeren te laten hangen.

Verder staat de Duitse boswachter ook stil bij de hemellichamen (zon, maan en sterren) en de jaargetijden. Heel leuk en interessant is zijn beschrijving van de zogenaamde bloemenklok. De bloemen van verschillende planten blijken zich heel stipt op verschillende tijdstippen te openen.

De laatste hoofdstukken behandelen aspecten die effectief dichter aanleunen bij de tuin alhoewel Wohlleben het begrip tuin heel ruim interpreteert en allerlei aspecten vanuit zijn bosbouwverleden integreert in de tekst. In een van deze hoofdstukken worden bijvoorbeeld de voor- en nadelen van het voederen van vogels tegen elkaar afgewogen. Hierbij bespreekt de auteur ook de nadelige effecten van het bijvoederen door jagers van everzwijnen, een thema dat Wohlleben ook in zijn andere boeken ter sprake brengt.

In de tekst zijn diverse kaderstukjes opgenomen met uitleg over een bepaald onderwerp bijvoorbeeld over slakken, mieren, bloemengeur, gal enz. Wohlleben verwijst hier en daar naar Duitse situaties. Om ook de Nederlandse lezer tegemoet te komen, zijn er hier en daar Nederlandse voorbeelden toegevoegd en wordt er vooral verwezen naar Nederlandstalige websites. Achterin is een register opgenomen.

De tuin is een pleidooi om al je zintuigen open te zetten. Door dit vermogen te benutten, kunnen we in onze tuin van alles beleven, spannende en ontspannende dingen. De wereld wordt groter als we die in al hun verscheidenheid waarnemen.

Kris Muylle