Zwaar onderwerp in lichtvoetige roman
Lieveling – Kim van Kooten – Lebowski – 236 blz.
Puck is vijf jaar en woont met haar gescheiden moeder in een achterstandswijk in Rotterdam. Het zijn de jaren zeventig. Op een dag verhuizen ze naar een grote villa in Zwijndrecht, waar de nieuwe man van haar moeder woont. Hij is de eigenaar van een fabriekje in vouwwagens. Het lijkt een sprookje en de man die Puck ‘ome meneer’ noemt, ontfermt zich meteen over haar. Vanaf dag één zit hij met zijn hand in haar broekje. Hij overlaadt haar met cadeaus, samen maken ze grote tochten in de auto en hij wast drie keer peer week Pucks haren. Puck is zijn lieveling en wat ze samen doen is hun geheim. Dat ‘ome meneer’ haar altijd met zijn handen afdroogt en geen handdoek gebruikt, vindt Puck eerst raar, maar ze went eraan. Hij gaat al snel verder met allerlei intieme handelingen. Vragen aan klasgenootjes of het er bij hen ook zo toegaat, durft Puck niet.
Het verhaal is gebaseerd op de ervaringen van Van Kootens vriendin Pauline Barendregt. Van Kooten geeft haar via Puck de stem van een meisje dat misbruikt wordt door haar stiefvader, vanaf haar vijfde tot en met haar veertiende jaar. Ze doet dit op een manier die het boek goed verteerbaar maakt, met de nodige humor en afstand. Van het verhaal van Pauline had ook een horrorverhaal gemaakt kunnen worden, met veel angst, pijn en verdriet.
Puck heeft een groot incasseringsvermogen, maar wil op vele momenten in het boek haar verhaal kwijt, vooral aan meneer Hofschot, haar leraar op de basisschool, met wie ze een goede band heeft. Maar het is net als duiken van een hoge duikplank, Puck gaat op het randje staan, maar durft steeds net niet te springen.
Het boek is ingedeeld in tijdvakken van enkele jaren, het eerste begint in 1975 en het boek eindigt negen jaar later in 1984. Van Kooten schetst in elk tijdvak een paar kenmerkende scènes, die de ontwikkeling in de relatie tussen Puck en de stiefvader laten zien en tevens de lichamelijke en geestelijke aftakeling van moeder Patricia.
Pucks moeder heeft, zoals je dat vaak ziet bij misbruik van kinderen, niets in de gaten. Nou is ze ook geen doorsnee Nederlandse huismoeder, want bijna analfabeet, egoïstisch en een shop-alholic die zich vooral met materiële zaken bezig houdt en eigenlijk niet geïnteresseerd is in haar dochter. Maar al te graag laat ze de opvoeding aan haar man Ludovicus, die ze steevast Pikkedoos noemt. Familieleden als ome Joop en tante Hannie en oma Crooswijk worden door de stiefvader op een afstand gehouden. Dus ook zij hebben niets in de gaten. Van Kooten heeft van de familie een beetje platte, asociale karakters gemaakt, maar op zo’n manier dat je erom kunt lachen.
Lieveling is ondanks het zware onderwerp toch een humoristische roman geworden met slapstickachtige scènes. Het einde zal niet voor iedereen bevredigend zijn, maar in het echte leven loopt ook niet alles helemaal goed af. Het boek is ook voor kinderen vanaf een jaar of tien goed te lezen en zelfs aan te bevelen. Voorlezen in de hoogste klassen van de basisschool is nog beter. Wie weet kan het leed van andere kinderen voorkomen.
