Een ontnuchterende ontdekkingsreis

Aan de grond in Londen en Parijs – George Orwell – Vertaling: Arie Storm – De Arbeiderspers – 232 blz.

Regelmatig lees of hoor ik in de media dat het aantal dak- en thuislozen in ons land toeneemt. Er wordt zelfs gesproken over een verdubbeling van het aantal in tien jaar tijd tot ongeveer veertigduizend. Uitgeverij De Arbeiderspers had dan ook geen beter moment kunnen uitkiezen voor een heruitgave van het bekende eerste boek van George Orwell: Down and out in Paris and London, in een nieuwe vertaling door Arie Storm die het boek ook van een nawoord voorzag. Eerder kwam De Arbeiderspers al met een heruitgave van de dagboeken van Orwell: Saluut aan Catalonië in 2014 en Birmaanse dagen in 2018.

Aan de grond in Londen en Parijs is gebaseerd op de ervaringen van de auteur als zwerver en bohémien tussen 1927 en 1932. Eric Blair (zoals Orwell in werkelijkheid heette) was toen vierentwintig jaar oud. Hij stierf in 1950 in de leeftijd van slechts zesenveertig jaar. Het is wat merkwaardig dat in de Nederlandse titel, in tegenstelling tot de Engelse, Londen als eerste stad wordt genoemd. Feit is dat het boek begint met de belevenissen van de hoofdpersoon in een hotel en een restaurant in Parijs. Ongeveer halverwege het boek gaat hij naar Engeland en trekt daar op met zwervers en bedelaars.

In de Parijse periode geeft Orwell en ontluisterende, fascinerende inkijk in het leven van de plongeurs (bordenwassers) in de smerige, bedompte, ondergrondse, keuken van een chic hotel. Lange, hectische werkdagen voor een zeer schamel loon. Orwell beschrijft met humor en intelligentie de sociale verhoudingen en gelaagdheid binnen een dergelijk bedrijf. Uit alles blijkt zijn scherpe opmerkingsgave. Lees bijvoorbeeld wat hij schrijft over de mentaliteit en het gedrag van obers: Hij is op een bepaalde manier trots op zijn vaardigheden, maar die bestaan hoofdzakelijk uit dienstbaar zijn. Zijn werk verleent hem niet de mentaliteit van een arbeider, maar van een snob.

Hij verkeert voortdurend in het gezelschap van rijke mensen, staat bij hun tafel, luistert naar hun conversatie, slijmt met hen door middel van glimlachjes en fatsoenlijke kleine grapjes. Door te bedienen draagt hij bij aan een genot dat hij helemaal begrijpt en bewondert. En daarom zijn obers zelden socialisten, hebben ze geen krachtige vakbond en werken ze twaalf uur per dag. De gedetailleerd beschreven werkzaamheden worden gelukkig regelmatig afgewisseld door belevenissen met andere, aan lagerwal geraakte figuren en, vaak tragikomische, anekdotes.

De armoedzaaiers waar Orwell zich in Londen bij aansluit, worden door hem met mededogen beschreven als een groep mensen waar vaak ten onrechte op wordt neergekeken. Orwell vraagt zich af waarom dat gebeurt: Als je je inderdaad herinnert dat een zwerver slechts een Engelsman zonder werk is, door de wet gedwongen om het leven van een vagebond te leiden, dan verdwijnt het beeld van de zwerver als een monster vanzelf. Ik beweer natuurlijk niet dat zwervers heiligen zijn; ik zeg alleen dat ze gewone mensen zijn en dat als ze erger zijn dan andere mensen, dit het gevolg en niet de oorzaak is van hun manier van leven.
Geschreven zonder zelfmedelijden, rauw en onverbloemd, is Aan de grond in Londen en Parijs een boek dat aan actualiteitswaarde niets heeft ingeboet.

Dick Huitema